Showing posts with label Հայաստան. Show all posts
Showing posts with label Հայաստան. Show all posts

April 17, 2021

Խրիմյան Հայրիկի պատգամը 150 տարի անց ևս այժմեական է

Արցախի փաստացի կորստից հետո հուսահատ ենք հայերս։
Հաղթանակած վեհ ժողովուրդը մի խումբ ստահակների պատճառով կուչ է եկել, դառել մի բուռ խեղճացած, մոլորված զանգված։
Հօդս են ցնդել 33 տարվա համազգային  չարչարանքներն ու տառապանքները։
Քաղաքական կուսակցությունները որևէ սպեղանի ունակ չեն առաջարկելու մոլորված մեր ազգին։

Խրիմյան Հայրիկը իր սպիտակ ձիու վրա


Այսօր ընթերցում էի Շուշի հայկական քաղաքում 1884 թվականի ապրիլին հրատարակված "Գործ" ամսագիրը։
Այնտեղ մեջբերված է Խրիմյան Հայրիկի պատգամը՝ 1876 թվականի Վանի մեծ հրդեհից տուժած հայերին։ 
Խրիմյան Հայրիկը հրատարակում է "Վանգույժ" կոչը, որտեղ մխիթարում է ավերակներ դարձած Վանի հայ բնակիչներին։ Նրա կոչը 150 տարի անց այժմեական է նաև մեզ համար.

Կոխեցէ՜ք և անցեք, ո՜վ աշխատաւոր եզինք։

Մի թափառիք ու հեռանաք ձեր ավերակ ագարակէն։
Ելե՜ք դարձեալ զոյգ-զոյգ լծուեցէք, ձեր սամօտիք պինդ կապեցէք ընկերական սերով:
Հեծելով, փնչալով փորեցէ՜ք ու պատռեցէք այդ տառապանաց ակոսն։

Մշակներ, գոգնոց կապեցէք, լի յուսով ցանեցէք ձեր վաստակասէր քրտանց սերմն։
Պահ մի ևս սպասեցէք, զի ձմեռ է, ձիւն ու սառնամանիք ծածկել են աշխարհ։

Գարուն մօտ է, Հայոց աշխարհ, և պիտի գայ ծիծեռնակ քեզ աւետիս տայ։

August 22, 2016

Ինչու աշխարհի լավագույն պրակտիկաները չեն ընկալվում հայ պաշտոնյաների կողմից?

Օտարերկրյա շփումների նպատակներից է` դիմացի կողմի ձեռքբերումներին և լուծումներին ծանոթանալն ու սեփական երկրում կիրառելը:

Հայաստանում լրիվ հակառակ էֆեկտն ենք տեսնում:

Նախագահի, պատգամավորների, քաղաքապետերի, մարզպետների այցերը եվրոպական, ամերիկյան երկրներ որևէ օգուտ մեր երկրին չեն տալիս:
Այնտեղ տեսած լավագույն պրակտիկաները չեն ընկալվում և հետևաբար չեն էլ ներդրվում մեզ մոտ:
Լրիվ հակառակ պատկերն ենք տեսնում, երբ նշած պաշտոնյաները այցելում են ԵՏՄ երկրներ` հատկապես Ռուսաստան: Անմիջապես այցին հետևում է օրենսդրության կամ տնտեսության մեջ մի նոր փոփոխություն-հետընթաց:

Պարզվում է այս ամենի պատճառը շատ հայտնի է. դա ընկալման պակասն է:

Մեր պաշտոնյաները ընկալում են միայն այն` ինչին որ սովոր են. կազինոները, առևտրի մոլերը, կերուխումը, բայց ոչ ինովացիաները կամ տեխնոլոգիաները:

Բացատրեմ օրինակի վրա:

Արտաքին աշխարհից ազդակները մարդու ուղեղում ստացվում են միայն այն դեպքում, երբ այդ տեղեկատվությունը համապատասխանում է ուղեղում 'դրված մատրիցային', որը ձևավորվել է նախկին իրադարձությունների ընթացքում: 


20-րդ դարի սկզբում, բրիտանացի հետազոտողները Սինգապուր են բերում Մալազիական թերակղզու ցեղերից մեկի առաջնորդին: Այդ ցեղը լրիվ մեկուսացած էր արտաքին աշխարհից և ապրում էր դեռ քարե դարի վիճակում, անգամ անիվ նրանք չէին հայտնաբերել:
Առաջնորդը խելացի մարդ էր,  նա մանրամասն բացատրում և արտահայտվում էր իր սեփական աշխարհի մասին:

Բրիտանացիները փորձի համար որոշում են նրան տանել Սինգապուր, որը արդեն խոշոր նավահանգիստ էր, բարձրահարկ շենքերով, զարգացած առևտրով:

Մալազիական ցեղի առաջնորդին 24 ժամ ուղեկցում են քաղաքում, ցույց են տալիս բազմաթիվ պոտենցիալ փոփոխությունները և զարգացման հնարավորությունները, որոնք նրա ցեղը կարող է իրականացնել Մալազիայում:

Բայց բոլոր հրաշքներից, որ ինքը տեսել էր, միայն մեկն էր նա առանձնացրել, որպես ամենակարևորը: Նա փողոցում տեսել էր մի մարդու, որը ավելի շատ բանան էր տանում, քան ինքը մինչ այդ պատկերացնում էր, որ հնարավոր է տանել: Ու հատկապես տպավորվել էր այդ փաստից:

Ինչը որ նրա բանականությունը մինչ այդ չգիտեր և չէր տեսել, նրան չէր էլ հետաքրքրել:
Նա չէր ընկալել բարձրահարկ շենքերի և ահռելի նավերի իմաստը, բայց երբ տեսել էր առևտրականին, ով սայլակը հրելով բանաններ էր տեղափոխում, նա զարմացել էր և տպավորվել տեղափոխվող բանանի քանակով:

Մնացած բոլոր հնարավոր փոփոխությունների նշանները այնքան հեռու էին նրա կյանքի փորձից, որ աչքերի տեսածը նա չէր էլ ըմբռնել:

Ահա թե ինչու մեր ցեղի առաջնորդները չեն ընկալում այդքան տեսածն ու լսածը:
Սակայն նրանք շատ լավ ընկալում և յուրացնում են կևորկովյան միակուսակցական, չեկիստական գործելակերպը: Որը նրանց և հոգեհարազատ է և ծանոթ:

July 15, 2015

Մանկապարտեզներ վերացնող և վաճառող Հայաստան

Խնդրին մոտիկից առնչվեցի 2011-ից: Երբ տղաս պետք է գնար մեր մոտակա մանկապարտեզը:

Գիտեք քանի մանկապարտեզ է եղել և մնացել մեր երկրում?

1989 թվականին Հայաստանում գործում էր 1335 մսուր-մանկապարտեզ:

1996 թվականի տվյալներով մնացել էր 1037 մանկապարտեզ:

2003-ին այդ թիվը դարձել է 679:

2011-ին Երևանում նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների թիվը 161 էր, երեխաների ցուցակային թիվը 24669, իսկ աշխատողների թիվը` 4341:

Միայն Երևանի Կենտրոն և Արաբկիր շրջաններում փակվել է 67 մանկապարտեզ:
Իսկ Հայաստանի համայնքների 46 տոկոսը ընդհանրապես մանկապարտեզ չունեն:

Այդ մանկապարտեզները էժան գներով սեփականաշնորհվել են, վեր են ածվել դղյակների, մյուս մասը քանդվել է և նրանց տեղում բազմահարկ էլիտարներ են սարքել:

Երևանի նախկին ժամացույցի գործարանի մանկապարտեզի շենքը Աղբյուր Սերոբ փողոցում: Այսօր սեփականաշնորհված է և տրված վարձով: Ժամանակին այն 50.000 դոլարով էին վաճառում: 

Այգեստանի նախկին մանկապարտեզի շենքը: Այսօր սեփականացված է և ծառայում է մեկ ընտանիքին, հանրության փոխարեն: Իսկ կողքի այգում շներն են վազում, երեխաների փոխարեն
Արդեն գրել եմ նախկին մանկապարտեզների տեղում վեր խոյացած քարե էլիտար կույտերի մասին:


Համբարձումյան (նախկին Գայդառ) մանկապարտեզը քանդել և 'էլիտար' են սարքել:

Նախադպրոցական կրթության մասին օրենքի հոդված 30-ը`
"Պետական կամ համայնքային սեփականություն համարվող նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների շենքերը հասարակական կամ պետական կարիքների համար կարող են օտարվել միայն բացառիկ դեպքերում` օրենքով:"

Այսօր մանկապարտեզի օտարումը արգելված է օրենքով, սակայն մի քանի օրինակներ արդեն գիտենք, թե ինչ ձևերով են շրջանցում օրենքի արգելքը:

Դա տեղի ունեցավ Նալբանդյան փողոցի տխրահռչակ շինարարության դեպքում:

Դա թույլ չտվեցինք թիվ 26 մանկապարտեզի ծնողների և աշխատակիցների հերոսական ջանքերի շնորհիվ 2011-ին:

Օրենքի այս դրույթը այսօր ինչ-որ տեղ կասեցրել է մանկապարտեզների վաճառքը: 
Բայց հիմա էլ դպրոցներին են անցել թալանչիները, ավիրողները:

Ահա վերջին դպրոցաքանդության մի քանի օրինակ`

Մռավյանի դպրոցը 2012-ի հոկտեմբերին մինչև քանդելը

Աճառյանի դպրոցը 2014-ի մարտին մինչև քանդելը

Թե ինչպես վաճառվեց Աճառյանի դպրոցը նկարագրել էի այն ժամանակ:

Հիմա Աճառյանի դպրոցի մնացած պատերը ևս չկան: Շինարարները 'հանկարծակի' դա էլ են քանդել:
Շատերը տեղյակ չեն, որ 2002 թվականին առողջապահության նախարարությունը հաստատել է "Նախադպրոցական կազմակերպությունների սանիտարական նորմերը և կանոնները":

Կարդացեք, հիանալի նորմեր են: Շատ նման է Հ1-ով ցույց տրվող Հայաստանին:

Այնտեղ օրինակ դրույթ կա, որ մանկապարտեզները նախագծվում են 1, 2, 4, 6, 8, 12, 14 խմբերի համար` 25, 50, 95, 140, 190, 280 և 330 տեղից ոչ ավելի:
Եվ 6 նախադպրոցական խմբերի` 140 հոգու համար շինության մակերեսը պետք է լինի 572 ք.մ., իսկ 14 նախադպրոցական խմբերի համար` շինության մակերեսը 1430 ք.մ է:

Իսկ ընդհանուր մակերեսը` խաղահրապարկներով, դահլիճներով, տնտեսական և կոմունալ սենյակներով, շինության մակերեսներով` 1 երեխայի համար վաղ հասակի խմբերում 5 ք.մ. է, իսկ նախադպրոցական երեխաների համար` 7.5 ք.մ !!!

Սահմանված են լուսավորության, օդի ջերմաստիճանի նորմաները:
Պատկերացնում եք` վաղ հասակի խմբերում խաղալիքները պետք է օրական 2 անգամ լվանալ տաք ջրով, օճառով, և այլն:

Ով է պահպանում այս նորմերը?

ԱԺ նախորդ ընտրությունների ժամանակ Բելառուսից եկած դիտորդը զարմացել էր, թե ինչպես են Հայաստանում թույլ տալիս որ մանկապարտեզներում անցկացվեն քվեարկություններ` երեխաների խաղասենյակներում, ննջարաններում:
Հազարավոր մարդիկ ներս ու դուրս են անում մոտ 2 օր, և ընտրության ավարտի օրը, վաղ առավոտյան արդեն երեխաները գալիս են այստեղ` չմաքրած սենյակներ: Ցանկության դեպքում էլ չեն հասցնի մաքրել:

Սա ընտրատեղամասն է, թիվ 26 մանկապարտեզի երեխաների խաղասենյակում: Առավոտյան երեխաները պետք է այստեղ հատակին խաղան:

Մսուրի խումբը որպես ընտրատեղամաս, նույն տեղում

Տոտալ անտերության և թալանի վիճակ է: Հետո ասում եք Հայաստանը դառնում է թանգարան բաց երկնքի տակ: Թանգարանում երեխաներ չեն ապրում:

July 8, 2015

Հայաստանը նույնպես ունի Սահակաշվիլիի կարիքը

Վրացիների ձեռքբերումներից խրթնող հայրենակիցներիս կխնդրեմ շրջանցել և չկարդալ գրառումս:
Գնացեք Հ1, Շանթ, Արմենիա, Երկիր Մեդիա լսեք: Այնտեղի Հայաստանը հիասքանչ է, թեև իրականության հետ երբեք կապ չունի:

Բոլշևիկների կողմից առայսօր կառավարվող հայ հանրությունը` արդեն տասը տարի է, ինչ քննարկում է 4 հարևան երկրներից մեզ հետ համեմատաբար լավ հարաբերություններ ունեցող Վրացական հրաշքի արդյունքները:

Թե ինչ է արվել Հայաստանում այս 10 տարվա ընթացքում` լավ գիտենք: Իսկ Վրաստանում տեղի ունեցածը հաճախ Հայաստանում միտումնավոր խեղաթյուրվում է, սեփական 0-ությունը ծածկելու համար:

Սակայն, տարեկան մոտ 450.000 հայաստանցի հանգստանում է Վրաստանում` Թիֆլիսում, Բաթումում, Աջարիայի մյուս հանգստավայրերում: Նրանք անձամբ ականատեսն են դառնում ամեն տարի մի նոր ձեռք բերման, զարգացման, առաջընթացի:

Քիչ չեն նաև հայկական գործարարները, որոնք մասնաճյուղեր ունեն արդեն Վրաստանում: Քանի որ այնտեղ և հարկերն են ցածր, և տոկոսադրույքներն են ընդունելի և հարկայինն է խղճով, և արտաքին ներդրումներն են շատ:

Ինչու են հայ իշխանավորները, պաշտոնյաները, լրագրողները այսքան վախեցած վրացական փայլուն օրինակից? Նույն անցյալը ունեցող երկու հարևան ազգեր, անկախությունը ստանալուց ընդամենը 24 տարի անց` զարգացման տարբեր հարթություններում են:

Ընտրություններ

Վրաստանում ականատես եղանք, թե ինչպես գործող նախագահ Սահակաշվիլին ընտրություններում պարտվեց և հեռացավ երկրի քաղաքական դաշտից:
Հայաստանում երբեք դեռ չի եղել, որ ժողովուրդը ընտրությունների միջոցով իր կամքը թելադրի գործող որևէ նախագահին:
Մեզ մոտ դա չի ստացվել ոչ 96-ին, ոչ 98-ին, ոչ էլ առավել ևս հիմա:



Գաղութատիրոջ հետ հարաբերությունները

Վրաստանը ևս ունի գաղութատիրոջ կողմից նախագծած և իրեն ժառանգած տարածքային, ազգային խնդիրներ: Սահակաշվիլին կարողացավ Աջարիայում լուծել դրանցից մեկը` համեմատաբար խաղաղ ճանապարհով, անտեսելով ռուս էմիսարների` Լուժկովի և այլոց խառնակչությունները:
Սահակաշվիլին կարողացավ երկիրը ձերբազատել պարտադրված, երկիրը անընդհատ ստրկացնող խնդիրներից` Օսիայից և Աբխազիայից, և դրանք ի վերջո բարդել Ռուսաստանի վրա, որը ահռելի գումարներ է այսօր ծախսում այդ երկրների "անկախությունը" պահպանելու, բայց իրականում սեփական դեմքը փրկելու համար:

Ինչպիսին կլիներ Վրաստանը այսօր` չլուծված, տասնամյակներ արյունահոսող, երկիրը հետ ձգող այդ պրոբլեմների ներքո?
Ազատվելով այդ խնդիրներից` Վրաստանը ազատվեց նաև գաղութատիրոջ ուղղակի միջամտության հնարավորությունից:
Վրաստանը, ինչպես և Ադրբեջանը, սեփական տարածքից հանեցին ռուսական զորքերը, նախապատվությունը տալով բարիդրացիական հարաբերություններ կառուցելուն հարևանների հետ, հրաժարվելով գաղութարարի զորքով անմիջական հարևաններից անվերջ պատսպարվելուց:

Պետական ծառայողներ

Հայաստանի վիճակը այսօր շատ նման է Շևարդնաձեի իշխանության օրերին, երբ նա փորձում էր գոյություն չունեցող Սովետի մոտեցումներով` երկիր կառավարել:
Ռեակտիվ կառավարման հայկական ձևը սպառված է, երբ ինչ-որ մի բան պետք է պատահի, պետք է բողոքի ալիք բարձրանա, որ տեղից պատասխանատու մարմինները շարժվեն և սկսեն աշխատել և գործել: Լինի ցանկացած ոլորտ:

Չինովնիկների նշանակումը Հայաստանում կատարվում է միմիայն կուսակցական հավատարմության մոտեցումներով կամ կոալիցիոն բազառների արդյունքում, այլ ոչ թե պրոֆեսիոնալ ունակությունները հաշվի առնելով: Իսկ թե պաշտոնների եղած ճահճում հատուկենտ պրոֆեսիոնալները  մեկ տարի անց ինչ որակներ են ձեռք բերում, գիտենք` Հրայր Թովմասյանի կամ Վաչե Գաբրիյելյանի պարագայում:

Երիտասարդ կադրերը միայն բազեյի ճամբարականներն են, կամ ՀՀԿ կուսակցության սրի տակով անցած հլու կարիերիստները:


Գողական աշխարհ

Վրաստանի դպրոցներում գողական 'սխոդկաներ' էին անց կացվում, նրանք ազատ ելումուտ էին անում երկրով մեկ: Սահակաշվիլին դրեց դրա վերջը:

Հայերը այսօր լսում և կարդում են` թե ինչպես են Հայաստանում տեղի ունենում հանցավոր աշխարհի հավաքներ, և ինչպես է ոստիկանությունը անատամ արձագանքում դրանց անցկացման փաստին:


Ոստիկանություն

Սահակաշվիլին 85.000 աշխատակից ունեցող ներքին գործերի համակարգից հեռացրեց 75.000-ը: Նա մեկ օրում աշխատանքից հեռացրեց  14.000 ճանապարհային ոստիկաններին: Փոխարինեց նորերով:

Ոստիկանական բաժանմունքների պատերը դարձրեց ապակեպատ, թափանցիկ: Ոստիկանության բաժինները բացվեցին գողերի հին դղյակներում կամ պետականացված օբյեկտներում:
Արդյունքում, այսօր Վրաստանի բնակչության 87 %-ը հավատում է ոստիկանությանը, զիջելով այդ ցուցանիշը միայն վրաց եկեղեցուն:
Հայ գրանտակեր ոստիկանների մասին խոսելն անգամ ավելորդ է:


Նախարարություններ

Վրաստանում 18 նախարարությունից մնացել է ընդամենը 13-ը: Իսկ Հայաստանում ինչպես են պաշտոնյաների համար բացվում նորանոր նախարարություններ` չթվարկենք:

Վրաստանում 52 պետական գերատեսչությունից մնացել է 34-ը:

Պետական ապարատի 40%-ը կրճատվել է:

1000 լիցենզավորվող գործունեություններից մնացել է ընդամենը 140-ը:

Առողջապահության ոլորտում անապահովների համար ներմուծվեց անվճար բժշկական ապահովագրություն, ի տարբերություն Հայաստանի, որտեղ միայն պետական հավատարիմ ապարատն է ապահովագրվում, ոչ թե անապահով խավը:

Վրաստանում ամրագրված է դրույթ, ըստ որի նոր հարկատեսակ ներմուծելու համար պետք է հանրաքվե անց կացվի: 

22 հարկերից մնացել է ընդամենը 6 հարկատեսակ, իսկ 2012-ից արդեն 4-ը (!!!):

Օդի փող, գույքահարկ, եկամտային հարկ, պարտադիր կենսաթոշակային, հողի հարկ, տեղական բազմաթիվ տուրքերը անծանոթ չեն հայ քաղաքացուն, որը կեղեքվում է օրեցօր բարձրացող գներից:

Վրաստանը` բիզնես վարելու հնարավորությամբ 150-րդ տեղից հասավ 11-րդ տեղ:

Վաղամեռիկ Բենդուկիձեի օրոք 4000 պետական օբյեկտ սեփականաշնորհվեց, 2004-2009 թվականների ներդրումների չափը 6.5 մլրդ $ էր: ՀՆԱ-ի 30%-ը ներդրումներն էին և սեփականաշնորհումից ստացված գումարները:
Թե ինչ եղավ Հայաստանի առ այսօր թալանված, կոպեկներով սեփականաշնորհված և առայսօր չաշխատող հարստության հետ գիտեք բոլորդ:

Սահակաշվիլին լավ կլիներ գար Հայաստան` այստեղ էլ կարգուկանոն հաստատեր, իր փորձը ներդներ մեռնող երկրի մեռած տնտեսության և պետական քանդված մեքենան նորոգելու համար:

July 19, 2013

Քաղաքային տրանսպորտը Բաթումիում 50 դրամ է

Հայ պաշտոնյաները շատ են սիրում համեմատություններ անել այն երկրների հետ` այս կամ այն ոլորտներում, որտեղ ըստ իրենց իրենք ունեն առավելություն:
Հաճախ համեմատվում են ամենավատ օրինակների հետ, որ իրենց առավելությունը ակնհայտ լինի, օրինակ Թուրքմենիայի, կամ Ադրբեջանի:

Ես կհամեմատեմ տրանսպորտը Բաթումիի և Երևանի: Հետևությունները արեք ինքներդ:
Այս մակարդակը չի զիջում եվրոպականին, քանի որ տեսել եմ իմ աչքով նաև Եվրոպայում:
Հոդվածը գրում եմ հայաստանյան անհիմն տրանսպորտային թանկացման ֆոնին: Թող մեր քաղաքացիները տեսնեն հարևան Վրաստանի փորձը, գները, որակը:



Նախ բոլոր կանգառներում կան էլեկտրոնային տաբլոներ, որտեղից կարող ենք իմանալ, թե որ համարի ավտոբուսը երբ է գալու`



Բաթումիում քաղաքային տրանսպորտը ավտոբուսներ են, որոնք շատ հարմար ու որակյալ են: Ես իմ 186 բոյով նորմալ կարող եմ կանգնել, սրահը շատ ընդարձակ է, նստարանները լայն, իրարից հեռու: Վարորդի մոտ կա վազող տողով էլեկտրոնային տաբլո , որտեղ նշվում է հաջորդ կանգառը:
Ավտոբուսի ներսում աշխատում է կոնդիցիոներ:

Ավտոբուսի սրահում կան տոմսի էլեկտրոնային դակիչներ:


Ավտոբուսների տոմսերը վաճառվում են բոլոր խանութներում: Օրինակ 15 տոմսը արժե ընդամենը 3 լարի, այսինքն մեկ տոմսը 50 դրամ: Սակայն տոմսը կարելի է գնել նաև անմիջապես վարորդի մոտից, սակայն դա եռակի թանկ է:


Չդակելու դեպքում տուգանքը 5 լարի է:
Քաղաքային բոլոր ավտոբուսների համարների ընթացիկ տեղաբաշխումը  GPS կոորդինատների միջոցով երևում է օնլայն քարտեզի վրա:
Սա կայքն է`  http://batauto.ge/gps/:
Յուրաքանչյուր երթուղու համարի ավտոբուսը օրվա ցանկացած ժամին կարելի է տեսնել թե որտեղ է գտնվում :

Քաղաքում կայանումը նորից վճարովի է, բայց առանց պառկովշիկների: Կան գանձման ժամանակակից տերմինալներ:



Կայանման գները հետևյալն են` 1 ժամը 120 դրամ, 2 ժամը 250 դրամ, ամեն հաջորդ ժամը 250 դրամ:


Քաղաքում գործում է ֆրանսիական հեծանիվների վարձակալության քարտային համակարգ:
Վճարելով 20 լարի, 5000 դրամ, դուք ձեռք եք բերում ժամը 125 դրամով, օրվա ցանկացած ժամին հեծանիվ վարձակալելու հնարավորություն:

Քաղաքում գործում է մոտավորապես 36 հեծանիվների վարձակալության և կայանման կետ: Կարելի է մի կետից վերցնել հեծանիվ, և թողնել այն մյուս կետում: Ամբողջ քաղաքում կատարված է հեծանիվների ուղիների գծանշում:
Այս սարքից դուք ստանում եք հեծանիվի բանալին և տեսնում ձեր քարտի հաշվեկշիռը`


Հեծանիվների կայանման կետերի քարտեզը սա է`



Սա էլ հեծանիվի Ձեր անձնական քարտն է, որը վավեր է մեկ տարի և որը կարելի է լիցքավորել հավելյալ գումարով`


Մարդիկ մտածել են իրենց քաղաքի համար, ստեղծել են հարմար պայմաններ, քաղաքակիրթ պայմաններ, շատ մատչելի գներով:
Հետևությունները թողնում եմ Ձեզ, հայաստանյան անալոգների մասին:

April 21, 2013

Ամառանոց, պանսիոնատ թե երկիր?

Շահումյանում մինչև վերջնական հայաթափումը արդեն կային մի քանի հայտանիշներ, որոնք այսօր նույնությամբ կրկնվում են մերօրյա Հայաստանում:

Երիտասարդությունը լքում էր գյուղերը և շրջկենտրոնը:
Պատճառները տարբեր էին` ուրբանիզացիա, ճանապարհներ, կրթություն, աշխատանք, արդարադատություն, պաշտպանվածություն:

Վիլիսը կարող էր միայն հաղթահարել այդ ճանապարհները
Բոլոր Ճանապարները հողային էին: Ոչ մի ասֆալտե ճանապարհ չկար 15 գյուղերի միջև: Միայն տրակտորները և հատուկենտ վիլիսներն էին կարողանում անցնել խորը ցեխերի միջով: Ձմեռը շաբաթներ շարունակ ընդհանրապես անհնարին էր լինում շրջկենտրոն հասնել:

Գյուղերը 80-ականների կեսերին արդեն մեծամասամբ ծերանոցներ էին հիշեցնում: Մարդիկ գալիս էին ամռանը, մի քանի ամսով: Գյուղերը դառնում էին ամառանոցներ, ուր քաղաքաբնակ երիտասարդ ընտանիքները, երեխաների հետ այցելում էին մեծահասակ ծնողներին: Գալիս էին Կրասնոդարից, Մոսկվայից, Երևանից, Չարենցավանից, Բաքվից, Կիրովաբադից, Ուզբեկստանից, Ուկրաինայից:

Հայ երիտասարդները տրակտորի վրա
Կողքի ադրբեջանական գյուղերում պատկերը հակառակն էր:
Թեև բոլոր պայմանները ավելի վատն էին, սակայն նրանք բազմանում ու շատանում էին: Մի ընտանիքում առնվազն 14 երեխա կար:
Նրանց նորաստեղծ դպրոցում ազերի երեխաները հողածածկ գետնին էին նստում և ծնկի վրա տետրը դրած` գրում էին: Իսկ հայկական դպրոցները հիմնվել էին դեռ ցարական ժամանակներից:

Հայ երիտասարդները գնում էին Ստեփանակերտ, Երևան, Բաքու` ԲՈՒՀ-երում սովորելու և վերջում մնում էին ապրելու այնտեղ: Ավարտելուց հետո վերադառնալը այլևս անիմաստ էր, քանի որ համապատասխան աշխատանք չկար տեղում:

Խնոցի են հարում
Արդարադատությունը իրականացնում էին Բաքվի դրածո դատախազները: Միգուցե և հայ էին, սակայն միայն անունով: Ամիսներով գյուղացիները գնում էին շրջկենտրոնի դատախազության դռները, երկարատև քաշքշուկներ: Կաշառակերությունը անպակաս էր նաև այստեղ:

Պաշտպանությունը իրականացնում էին սովետական բանակը և հետո փոքրաթիվ հայ ջոկատները: Սովետական բանակի պատժիչ գործողությունները` Կոլցո օպերացիան պատճառ դարձան սկզբում մի քանի գյուղերի, իսկ հետո ամբողջ շրջանի վերջնական հայաթափմանը: Հայկական ջոկատների ուժերը բավարար չեղան պաշտպանելու շրջանը:

Այսօր Հայաստանում ես տեսնում եմ նույն պատկերը:

Արտագաղթ: Դատարկ տներ: Ճանապարհների բացակայություն` 25 տարվա շրջափակում: Նոր տարվա և ամառվա ամիսներին երկիրը որպես ամառանոց կիրառող հայեր: Դրսում կրթություն ստանալուց հետո հաշվածներն են հետ գալիս:

Դատարաններ դիմելն անիմաստ է:
Մարդու վրա գործ սարքելուց, ձեռբակալելու սանկցիա ստանալու համար` հաշված րոպեների նիստ են հրավիրում և որոշում կայացնում, ինչպես 37 թվին էր: Իսկ մարդու իրավունքների դատերը տարիներ են տևում:
Պարսիկներն են լցվում Երևան, ամուսնանում հայուհիների հետ, տներ գնում:

Սովետական բանակը Գետաշենում տնից վռնդել է այս կնոջը

Նորից ռուսական բանակի առկայություն, որը չես իմանում ինչպես կպահի իրեն վճռորոշ պահին:

Վերջում Շահումյանի ժողովուրդը ապստամբեց` հեռացրեց Բաքվի դրածո ղեկավարներին, քշեց կաշառակեր դատախազներին, ընտրեց ժողովրդի իշխանությունը, հայությունը 1000 օր պաշտպանվեց-մաքառեց-հերոսացավ: 

Բայց արդեն ուշ էր:

Մարդիկ քիչ էին: Կորուստները անդառնալի:

Սա մեծ աղետ է:

Հանձնումը մեկ օրվա գործընթաց չէ: Դա երկարատև տարիների պրոցես է, իր դրվագներով և դեպքերով, սողուն, աննկատ:

Այսօր ոչ ոք, բացի շահումյանցիներից, չի հիշում Շահումյանը:
Քանի որ խնդիրը արդեն Հայաստանին է վերաբերվում: