100 ամյակ

Երեկ ապրիլի 25-ի երեկոյան երեխաներիս հետ գնացի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր:
Մարդկանց հոսքը դեռ բավականին մեծ էր`

Կիևյան կամրջի վրա խցանումներ էին:
Գետնանցման տակ ծաղիկների բազար էր` սկզբնամասում կակաչը և մեխակը 100 դրամ էին առաջարկում, իսկ ելքի մոտ բոլորի մոտ գները արդեն 150 դրամ էին: Մարդկանց խիտ ընթացող հոսքը թույլ չէր տալիս իհարկե վերադառնալ և այն 100 դրամանոց ծաղիկներից գնել:
Մարդիկ 100 ամյակը վերածեցին հզոր բիզնես կամպանիայի: Անմոռուկներ, գրիչներ, ծաղիկներ, ֆիլմեր, համերգներ, արտասահմանյան այցեր, ֆորումներ, գրքեր, ....
Իսկ առաջ, անկախության սկզբի տարիներին, ծաղիկները անվճար էին բաժանում մարդկանց, երթուղային, քաղաքային, մասնավոր տրանսպորտը անվճար էր այդ օրը: Բայց դա առաջ էր: Հիմա Հայաստանը ավելի ապահով է:

Ի տարբերություն նախորդ տարիների մաքրությունը իդեալական էր: Ամենուրեք աղբարկղներ էին, Sanitek-ի աշխատակիցները բառացիորեն ամեն քայլափոխին, մարդկանց հետևից մաքրում էին: Բայց դե մարդիկ հո նույնն էին: Անխնա թափում էին, որ էս խեղճերը հետևներից մաքրեն:

Անմար կրակի մոտ ուղղակի արմագեդոնի տեսարան էր:
Մարդիկ ծաղիկը ձեռքում մեկնած սելֆիներ էին անում, խմբով կանգնած նկարվում էին, մյուսներին անգամ ծաղիկ դնելու հնարավորություն չտալով: Անգամ մարդ կար, որ կադրը լավ չէր ստացվում, ծաղիկը հետ էր վերցնում ու նորից նկարվելով դնում, ավելի լավ կադրի համար:
Աշխատեցի արագ դուրս գալ: Տեսարանը զզվելի էր:

Այսօր արդեն ապրիլի 26ն է:
Շատ ուրախ եմ, որ ապրիլի 23,24,25,26 ոչ աշխատանքային ցեղասպանական օրերը վերջացան: 
Ուրախ եմ, որ անմոռուկային հիստերիան վերջացավ: Ուրախ եմ, որ 1-ին դասարանցի երեխեքին լացակումած պատմություններ չեն պատմի խեղկատակ ուսուցիչները ու չեն խեղճացնի, թույլ մարդու ոգի չեն ներարկի էդ փոքր երեխաներին: Ուրախ եմ, որ այլևս դրոշ չեն վառի, ինքնաբավարարվելու համար: Ուրախ եմ, որ աշխարհի առաջին էջերից սպանված մարդու կերպարով հանդես չենք գա:

Ապրիլի 23-ին սրբադասեցին 1.5 միլիոն հայերին, և կառավարությունը այդ օրն հայտարարել էր ոչ աշխատանքային օր:
Ոչ աշխատանքային դարձնելու հիմնավորումը լրիվ տեղավորվում էր անտրամաբանական կառավարության և կազմին և բովանդակությանը`
"Որոշման ընդունումը պայմանավորված է Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրվա կապակցությամբ ս.թ. ապրիլի 23-ին Մեծ եղեռնի նահատակների սրբադասման արարողության անցկացմամբ:"
Էջմիածնում, այլ ոչ թե Երևանում, երեկոյան ժամը 18.00-ին, այլ ոչ թե կեսօրին, ապրիլի 23-ին սրբադասման արարողություն պետք է սկսվեր, ու այդ պատճառով առավոտյան 9.00-ից Երևանում, Գյումրիում, Վանաձորում, .... ոչ ոք չպետք է աշխատեր:

Այն, որ ոչ բոլոր զոհվածներն էին քրիստոնյա, կամ ոչ բոլորն էին սպանվել` որոշները իքնասպանվել էին, որպեսզի դահիճների ձեռքը չընկնեն, ու էն որ իքնասպաններին ոնց-որ եկեղեցին չի ընդունում, ուր մնաց սրբացնելը ոչ մեկ չքննարկեց անգամ: Բայց մեկա Բենտլիի սիրահար եպիսկոպոսը անձամբ կարդաց սրբադասման տեքստը և բոլորին սուրբ դարձրեցին:

Ապրիլի 24-ին մինչև 13.40 բնակչության հոսքը դեպի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր փակ էր:
ԿՎՆ-ից դուրս եկած, մեծացած տղերքը շատ 'հզոր' միտք էին հղացել: Սև բուծիկ էին տնգացրել հենց Ծիծեռնակաբերդի կանաչ ծածկի վրա, ու սովորական պանիխիդայի ձևով 100 ամյակի արարողություն էին անում: Նույն ձևով, ինչպես ամեն օր, աստված հեռու տանի, որևէ մահացածի կապակցությամբ ժամը 6-ին լինում է քաղաքի տարբեր հոգեհանգիստների ժամանակ: Բարեկամները կանգնում են, ու մարդիկ մոտենում ցավակցում, անցնում գնում են:

100 ամյակին ՀՀ նախագահը և նրա տիկինը նույն ձևով կանգնած էին Ծիծեռնակաբերդի ճանապարհին, և 5 րոպեն մեկ մի դեսպան կամ ներկայացուցիչ էր մոտենում նրանց, ցավակցում և գնում նստում պալատկայի մեջ:

Եկել էր ընդամենը 4 նախագահ: Կիպրոսի նախագահը, Սերբիայի Դոդիկը (դա ազգանունն է նրա), Օլանդը, Պուտինը:

Օլանդի հիմնական միտքը սա էր, որ
"Ցեղասպանությունը հիշելը չի նշանակում դատավարություն սկսել, դա նշանակում է հարգանքի տուրք մատուցել զոհվածների հիշատակին, որպեսզի այլեւս երբեք այդ ողբերգությունը չկրկնվի:"
Մարդը ասում է, որ հարգանքի տուրք է մատուցում ու վերջ: Ոչ մեկին ոչ պետք է դատել , ոչ պատժել: Սա մեսիջ էր հատկապես Հայաստանին, որ միջազգային դատարան է ուզում ներկայացնի այս հարցը: Հիշում ենք, որքան լուրջ այս հարցը քննարկում էր Աղվան Հովսեփյանը:

Պուտինն էլ ասաց, որ Ռուսաստանում արդեն երեք միլիոն հայ է ապրում: Նախորդ անգամ նա ասել էր 2.5 միլիոն:

В сотнях российских городов, хочу это подчеркнуть, дорогие друзья, – в сотнях российских городов пройдут более двух тысяч поминальных мероприятий. В них примут участие не только представители многочисленной армянской общины России, насчитывающей около трёх миллионов человек, но и десятки тысяч людей других национальностей.

Քանի որ Պուտինը ևս եկել էր, Բակո Սահակյանը կորել էր Սերժ Սարգսյանի կողքից: Երևի Պուտինի կողքը կանգնելը անընդունելի էր:
Չէ որ "Այդպիսի բան չի եղել և չի էլ կարող լինել, որովհետև Ղարաբաղը գոնե մեր օրենսդրությամբ, գոնե մեր պատկերացումներով Հայաստանի մաս չէ այսօր կազմում" ու անկախ երկիր չէ: Հատկապես Պուտինի ներկայությամբ:

Ամենազիլ իրադարձությունը իհարկե System of a down խմբի փառահեղ ելույթն էր:
Թանկյանը ասաց.
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պարտականությունն է՝ ընդունել իրավահավասար քաղաքացիական հասարակության սկզբունքները, ազատվել շրջապատող համակարգային անարդարությունից և դադարեցնել բնակչության արտագաղթը, որ այժմ տեղի է ունենում:

Վսյո, էլ չեմ գրում:
Պրծանք, լավ էր

Զորի Բալայանի նամակի անհասկանալի պահերը

Զորի Բալայանի Պուտինին հղված նամակից իմ համար զարմանալի և անհասկանալի մտքերի մեջբերում առանց մեկնաբանությունների:

Գյուլիստանի պայմանագիրը Պուտինին հիշեցնելը, նշանակում է նոր անեքսիայի հրավիրում ոչ միայն Ղարաբաղի այլ նաև Հայաստանի, Վրաստանի, Աբխազիայի, այսօրվա Ադրբեջանի:
Բալայանը ուղղակիորեն ռուսներին խնդրում է վերատիրանալ այս բոլոր պատմական տարածքներին:


"Согласно договору, Персия признавала переход к России Дагестана, Картли, Кахети, Мегрелии, Имеретии, Гурии, Абхазии и части современного Азербайджана, где находились ханства: Бакинское, Карабахское, Гянджинское, Ширванское, Шекинское, Дербентское, Кубинское. К России отошла также часть Талышского ханства."

Գյուլիստանի պայմանագրով Ռուսաստանին անցած նոր տարածքները

1. "Մոսկվայի (1921 թվականի մարտ) եւ Ղարսի (1921 թվականի հոկտեմբեր) պայմանագրերի արդյունքում այն տարածքը, որի մեծ մասի վրա կազմավորվեց բացարձակ նոր, ըստ էության թուրքական հանրապետություն, պատմականորեն պատկանում էր Հայաստանին:"

2. "Հայաստանը եւ Վրաստանը Անդրկովկասից ռուսական զորքերի դուրս բերումից հետո ստիպված էին ստեղծել անկախ հանրապետություններ,"

3. Այդ տվյալներն ամենից շատ պետք են Ձեզ, Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ: Պետք են Ռուսաստանին: Այդ փաստարկները ցույց են տալիս, թե ինչպես մեր ընդհանուր տարածքի վրա ստեղծվեց նոր թուրքական հանրապետությունՙ սահմանային ծայրամասում:

4. Իննսունական թվականների քաղցած եւ ցուրտ Ռուսաստանում հանկարծ հայտնվեցին «էժան» բանվորական ուժի ողջ բրիգադներ Թուրքիայից: Քանզի այդ ժամանակ հետխորհրդային, ավելի ճիշտՙ լուժկովյան Մոսկվան սկսեց հիմնավորապես վերակառուցվել նոր ձեւով, որը ոչ մի ընդհանուր բան չուներ ավանդական ռուսական ճարտարապետության հետ: Այն տարիներին ես հաճախ էի մտածում այն մասին, որ եղել է ժամանակ, երբ Ռուսաստանում շինարարական եւ ճարտարապետական աշխատանք կատարել են նաեւ հայերը:

5. Մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ, երկրորդ անգամ ընտրվելով Ռուսաստանի նախագահ, Դուք երկրորդ անգամ ինքնըստինքյան դարձաք ԵԱՀԽ Մինսկի խմբի համանախագահ: Մենք անընդհատ լսում ենք այն մասին, թե իբր ժամանակն է արդեն «ինչ-որ բան» ձեռնարկել: Կցանկանայի ձեզ խորհուրդ տալ. մի՛ շտապեք (ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի նախագահների հետ միասին) կատարել մինչեւ վերջ չմտածված, մինչեւ վերջ չհաշվարկված քայլ: Երբ մոտենում ես անդունդի եզրին, անհրաժեշտ է անել ամենից սթափ, փրկիչ քայլըՙ քայլ ետ: Մտածեք վաղը չէ մյուս օրվա մասին:

6. մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ, ներեցեք չափն անցնելու համար, խորհուրդ կտայի Ձեզ մտորել իրոք սուրբ մի հարցի մասին. ամեն դեպքումՙ ինչպե՞ս է այսպես ստացվել: Այն ամենից հետո, ինչ միասին ապրել են ռուս եւ հայ ժողովուրդները, հանկարծ ընդհանուր սահմաններ չունենք: Անհավատալի է: Հենց միայն XIX դարի առաջին քառորդում Ձեր եւ մեր ավելի քան 200 հազար նախնիներ իրենց կյանքն են տվել այն բանի համար, որ միավորվեն, այն բանի համար, որ ամրապնդեն «Հարավային ուղղությունը»:

7. Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ, շատ եմ խնդրում Ձեզ, եկեք ձեռքը սրտին դրած, անկեղծորեն եւ բացորոշ մտորենք այն դիլեմայի շուրջ, թե այդ ինչ փոխզիջման մասին կարող է խոսք լինել, եթե վաղը հանկարծ Մինսկի խումբը վճռի վերջապես ասել իր վերջնական խոսքը: Չէ՞ որ ըստ պատմական ճշմարտության տրամաբանության, եթե իսկական փոխզիջման մասին ենք խոսում, ապա մեր կոնկրետ դեպքում պետք է նկատի ունենալ նաեւ ողջ հայկական Նախիջեւանը (ողջ ինքնավար հանրապետությունը), Շահումյանի շրջանը, Ելիզավետապոլի գավառը, հայ մարշալների եւ գեներալների լեգենդար գյուղ Չարդախլուն եւ շատ այլ տարածաշրջաններ:

8. Ինչ վերաբերում է ներկայիս հարաբերություններին Ռուսաստանի, Հայաստանի Հանրապետության եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջեւ, որն ունի սեփական սահմանադրություն, որտեղ հստակ որոշված են նրա այսօրվա սահմանները, ապա մենք պետք է պարզորոշ գիտակցենք. գլխավորըՙ չխախտել մեր նախնիների սուրբ սկզբունքները, որոնք երկար ու բազմաբարդ դարերի ընթացքում մշակել են հրաշալի համատեղ պատվիրանՙ «Սիրո գինը սերն է»: Եվ միաժամանակ միշտ հիշենք, որ բարեկամության մեջ ամենակարեւորը, ամենաազնիվը, ամենաարժեքավորը սիրելն է, քան սիրված լինելը: Այդ մասին լավ եւ գործուն կերպով գիտեին ռուս եւ հայ ժողովուրդների մեծ որդիները, իսկական բարեկամներ եւ զինակիցներ Ալեքսանդր Գրիբոյեդովը եւ Խաչատուր Աբովյանը:

9. Պետք է իմաստություն եւ արիություն հավաքել եւ, ինչպես Ժան Ժակ Ռուսոն էր ասում, ձեռքը դնելով «ազնիվ սրտին», անկեղծորեն խոստովանել, որ մեր ընդհանուր երկրի փլուզումն սկսվել էր Հոկտեմբերի արշալույսին, Գյուլիստանի եւ Թուրքմենչայի պայմանագրերի խախտումով: Արդեն այն ժամանակ նենգափոխում էին պատմությունը, չիմանալով, որ չափազանց բարձր է խաթարումներ չընդունող պատմական ճշմարտության գինն ու չափը:

10. Ես լիովին համոզված եմ, որ մարդկությունն ինչ-որ ժամանակ լրջորեն կզբաղվի համացանցով: