Սերո Խանզադյանը Կրեմլի և հայ բոլշևիկների արձանների մասին:

Այսօր, երբ սրվել են Կրեմլի կողմից հայ ժողովրդի նվաստացման քայլերը, հիշեցի 1990 թվականից մի դրվագ:
Այն ուղղակի պատասխաններ է պարունակում մեր այսօրվա հարցադրումներին` Կրեմլ, պատերազմ, արձաններ, Մոսկվայում մեր ներկայացուցիչների նվաստացած պահվածքը:

Խորհուրդները 24 տարվա պատմությունից մեզ տալիս է մեծ գրողը` Սերո Խանզադյանը:

Սերո Խանզադյանը շատ է կապված եղել Հյուսիսային Արցախի Շահումյանի շրջանի հետ:
Դեռ խորհրդային տարիներին նա եղել է այնտեղ, իր Հայրենապատում գրքի համար նյութեր հավաքագրելու համար:

Սերո Խանզադյանի այցը Շահումյան 1989թ.

1990 թվականի հունվարի 9-ին, Մարտունաշեն-Գետաշենի մոտակայքում, ազերիների կողմից գերի էին վերցվել 18 հայեր: Նրանք գնացել էին թաղման արարողությանը մասնակցելու համար և գերի վերցվել:

Նրանց մեջ էր նաև Շահումյանի շրջանի ղեկավարությունը` Շահեն Մեղրյանը, Վլադիմիր Աղաջանյանը:  Միայն պատասխան քայլով` ադրբեջանցիներին ևս պատանդ վերցնելուց հետո, նրանց սկսեցին փոխանակել:

Երևանում շահումյանցիների հավաքին հրավիրված էր նաև մեծ հայ գրող` Սերո Խանզադյանը:

Խանզադյանը ասում է `
"Սիրելի բարեկամներ, թե ինչպիսի տառապանք ապրեց մեր ազգը թուրք ադրբեջանցի բարբարոսների կատարածը դուք լավ գիտեք:
Մեր ժողովուրդը այսպիսի խոսք ունի: Ասում է` "Օձը` ջուր խմող մարդուն չի խայթում": Մարդիկ վեր կենան գնան, հարազատ թաղեն, որից հետո դուք ճանապարհին գաք, տեղում բռնեք ու նրանց գերի տանեք: Սա միայն կարող է թուրքը անել: Միայն:

Չեմ սիրում Կարլ Մարքսին, բայց ասույթներ ունի, որոնք սքանչելի են:   Դա ձեզ էլ երևի հայտնի է: Նա ասում է` "Աշխարհի կոնտինենտի ամենա ընտիր մասը Փոքր Ասիան է:  Գրավեցին բարբարոս թուրքերը և մարդկության քաղաքակրթությունը 1000 տարով հետ գցեցին: "

Մեր ժողովուրդը կրկնակի տագնապի մեջ ընկավ Վլադիմիրի և իր ընկերների պատճառով:
Այսօր հայ ժողովրդի համար ամենաստոր թշնամին դա Մոսկվայի Կրեմլն է: 
Հիշեցեք: Ամսի 5-ի իմ ճառի մեջ, Գերագույն Սովետի  իմ ելույթի մեջ ես դա ասել եմ:

Երանի ձեզ որ այդ դահլիճում չեք նստած: Ոչ երանի մեզ, հատկապես հայերիս, որ նստած ենք այդ դժոխքում` Մոսկվայում: Այդ սարսափի մեջ: Երևի լսել եք, ինչպես Սերգեյ Համբարձումյանն ասաց, նոյեմբերի 28-ին.

- Ваше решение мы не принимаем, скажите чем вы можете помочь? Наш народ проливает кровь в Шаумяне, в Карабахе, в пограничных районах.

Էդ բանը` Լուկյանովը, թե.
- Ничем не можем помочь. Вы идите и найдите общий язык с азербайджанцами

Տեղիցս վեր կացա, միկռոֆոնը վերցրի, ասի.
- Раз вы ничем не можете помочь, уходите сейчас же оттуда.

Նիշանովը բան նստած կողքը, ասի.
- Уходите сейчас же оттуда. Это не ваше государство, это мое государство и тех депутатов, которых народ избрал. А вы назначенные там. Болтаете только 6 месяцев.

Էս բանը, թե.
- Посмотрите, посмотрите. Наш известнейший писатель тоже с эмоциями.

Նորից վերցրի, ասի
- Поймите, без эмоций на свете нет жизни. Даже,- ասի, -  мухи живут эмоциями.

Էն ինչի դեմ որ դուք եք անում, Գյուլիստանն է անում, Ղարաբաղն է անում այսօր, այդ գործը շարունակությունն է դեռևս 3-400 տարի առաջ Շահ Աբասի սկսածի:

Մեր ազգը այսօր, խնդրում եմ լավ իմանաք, խաբված ազգ է:

Մեր ազգը նախ խաբվեց Հոկտեմբերյան հեղափոխություն կոչվածից: Ժողովուրդը ինչ պիտի անի? Ժողովուրդը, լսել եք, որ ասում է Մյասնիկյան, բան - բոլորի արձանները պիտի պայթեցնեն, հեռացնեն:  Իհարկե, իհարկե: Այսօր ես գրում էի, թե Գևորգ Աթարբեկյանը ինչեր է արել փետրվարին 21-թվականին: Մի խոսքով:

Հետո գիտեք ինչ: Մեր գավառը, ձեր գավառը զարմանալի մի հատկություն ունի: Երբեք չի հուսահատվել: Եթե հիշում եք "Մխիթար Սպարապետ" գրքի մեջ այսպիսի տող կա: Երբ Դավիթ Բեկին թաղում են, ժողովուրդը լաց է լինում, Մխիթարը բարձրանում է քարի վրա և  ասում է.
- Մի լաց ժողովուրդ: Լացող աշխարհին խղճացող չկա:
Մոսկվան, քիթը ցցելա Կրեմլը, որովհետև 60 տարի մենք նրան լսում էինք: Իսկ հիմա տեսեք"


Նկարահանման մեջ` կինը, որի հետ պարում է մեծ գրողը, մեր զոհված ազատամարտիկ` Արծվիկ Պետրոսյանի մայրն է, տիկին Լիդան: Նրա որդին զոհվել է 1992 թվականի օգոստոսի 22-ին Լաչինի մարտերի ժամանակ:

Դիմելով Դերենիկ Պետրոսյանին, Խանզադյանը ասում է.
- Մի բան ասեմ, Դերո: Ինձ թվում էր, որ հայ ժողովրդի հարսերն ու տիկնայք ինչ-որ չափով իրենց արքայական գեղեցկությունը կորցրել են: Բայց այսօր, մեր Շահումյանի, Գյուլիստանի օջախում, ես հիմա տեսա, թե ինչպես են պահել մեր ազգային հատկությունը: Կանայք, աղջիկները մեր գեղեցկությունն են: Տղամարդիկ վեր կացեք: Էս սիրուն աղջիկների, կանանց կենացը խմենք: Ես Ձեր ցավը տանեմ: Ես Ձեր ցավը տանեմ":

Վերջում Խանզադյանը  կարդում է Սայաթ-Նովայից մի հատված`

Էրեսըս դի ոտիտ տակըն` անց կաց,
փիանդազի նըման.
Յա'ր, քիզիդ խոսիլ իմ ուզում` Շահի
իլթիմազի նըման.
Աջայիբ սուրաթի տեր իս` ռանգըտ է
գուլգազի նըման: "

Վունց դիմանամ էսչափ չարին`
Աչկեմես կաթում է արին.
Սայաթ Նովայ , նազլու յարին`
Գընած նոքարի նըման իս:

Մի ասիք, թե էս խեղճ սազանդարն ովա` Կրեմլինա սա ասել, է :))))
Խոսքի տեր եմ, հյունարս էլ գրողա
Արութինն եմ, ինձ կոսին` Սայաթ-Նովա
Հենց բան կոսին, ամպերին մեջ կգոռա:

Վերջում արդեն կատակներն էին`
Խանզադյանն պատմում է.
"Իմ պապիս հարցնում են,
- Քանի խոխա օնես?

Ասումա.
- Ես? Քրունգին տակին քանի ծառ կա, տակին մինն օնեմ:"

Այս հանդիպման մասնակիցների մեծ մասը այսօր արդեն չկա: Սակայն հարցադրումները և խնդիրները նույնն են:

Մոսկվայի Դոմոդեդովո օդանավակայանում

2009 թ. հունվարի այս պատմությունից հետո, ընդմիշտ որոշեցի հրաժարվել օգտվել Մոսկվայի օդանավակայաններից, անգամ տարանցիկի դեպքում:

Վերջերս երբ տոմս էի գնում, հրավիրող կողմին ասացի, որ ոչ մի դեպքում չեմ թռչելու Մոսկվայի տարանցիկ չվերթով: Իրենք ասացին` "Հասկանում ենք քեզ": Ընտրեցի թեև թանկ, բայց Վիեննայով տարանցիկ չվերթը:

Երեկոյան, երբ Երևանի ինքնաթիռը ուշացումով վայրէջք կատարեց Դոմոդեդովո օդանավակայանում, այդ պահին վայրէջք էին կատարել նաև Դաղստանից, Բաքվից, Դուշանբեից, և Տաշկենտի չվերթները:
Ես հասկացա, որ օդանավակայանում որոշել են մեզ հայերիս նույն ընդունման կետով անց կացնել, քանի որ դե ` սև ենք իրենց համար:

Այնտեղ կար անձնագրային ստուգման 10 կետ, սակայն աշխատում էր 1-ը: Սա իհարկե նորմալ դեպք է սովետական հիվանդություններով տառապող երկրի համար: Ոչ մի փոփոխություն:

Այդ պահին այդ մեկ անձնագրային ստուգման կրպակի մոտ գոյացավ հերթ, որը շատ արագ վերածվեց կլոր մի զանգվածի: Շատ շատերը այդ միջինասիական երկրներից չէին հասկանում ռուսերեն և այդ կետով անցնում էր 10 րոպեն մեկ ուղևոր:

Ես վերցրեցի ձեռքիս ուղեբեռը և անհույս կանգնեցի մի անկյունում, քանի որ այդ պայմաններում պետք է մի հավերժություն մնայի այդտեղ: Անիմաստ էր:

Հայերը առաջարկեցին, թե եկեք կանանց և երեխաներին թույլ տանք առաջ անցնեն: Բայց ձայն բարբառո` մեր ՕԴԿԲ-ի մուսուլման եղբայրները չէին հասկանում: Շատերը նրանցից երիտասարդներ էին, որոնք հաստատ եկել էին խոպան, աշխատանքի:

Մի 40 րոպե հետո եկավ մի աժդահա 2 մետրանոց եզ, դուբինկան ձեռքին և սկսեց հերթում հավաքվածներին հարվածելով գոռգոռալ` թե Блядь. Встаньте в очередь суки.
Ռուս մահակին սովոր հլու գառները ընդունելով հարվածները հետ էին քաշվում:
Եվ սա 2009 թվականն է: Մի զարմացեք:
Ես մոտեցա մի տարեց ոստիկանի և ասացի, ինչու այն 9 կետերի աշխատողները չկան, կանչեք աշխատողներին, մինչև երբ պետք է այստեղ կանգնենք:
Մի որոշ ժամանակ անց հայտնվեցին երիտասարդ չեկիստուհի սահմանապահները:
Հասավ իմ հերթը:
Մոտեցա: Սահմանապահ աղջիկը, որի կողքին մի այլ երիտասարդ սահմանապահ էր կանգնած, պահանջեց անձնագիրս: Տվեցի իմ 13 տարվա ՀՀ անձնագիրս: Սա վերցրեց պտտացրեց, թե
- Дайте русский перевод паспорта
Ես զգուշացված էի, որ պահանջում են նոտարով թարգմանությունը ՀՀ անձնագրի, թեև այնտեղ կա անգլերենը:
Տվեցի:
- Это вы на фото?
Մի քիչ լամինացիան սկսել էր արդեն պոկվել անձնագրիս: Սա թե
- Что мне делать? Разорвать что ли паспорт? Ու նայեց ժպտացող ընկերոջը:
Ասեցի իրավունք չունեք, դա իմ Հայաստանի քաղաքացու անձնագիրն է:
Մեկ էլ թե
- Для чего прилетели в Москву?
Ասացի, որ գնում եմ ֆինանսական ծրագրերի ցուցահանդեսին: Չհավատաց:
- Из Армении на выставку в ВДНХ, да вы что мне чушь несете!
Ցույց տվեցի գործուղման թերթիկս, հյուրանոցի ամրագրումը, հրավիրատոմսերը:
Անցա:
Բայց ինչքան զզվելի էր այդ տպավորությունը:
Այդ օրվանից այլևս 'բախտ' չեմ ունեցել լինել ռուսական օդանավակայաններում:
Ձեզ էլ խորհուրդ չեմ տա: