Սա Հարավկովկասյան երկաթուղին է

Մեքենայով էլ եմ գնացել Բաթում: Սակայն այս տարի որոշեցի գնացքով գնալ:

Երթևեկությունը Վրաստանում անհամեմատելի է Հայաստանի հետ: Քշում են ահավոր, հետիոտներին տակը գցելով, կասկադյորների պես:
Ճանապարհները շատ նեղ են: Եթե հանդիպեք իրար կպած երեք-չորս ֆուռերի շարասյանը, ապա ստիպված կարող է մեկ ժամ դանդաղ ընթանաք նրանց հետևից:

Ինչևէ:
Եվրոպական երեք շրջագայությունից հետո, մտա առաջին հերթին հարավկովկասյանի կայք:
Իհարկե ուզում էի տոմսերը օնլայն գնել:

Ավաղ: Պարզվեց, որ օնլայն տոմսերը 2000 դրամով ավելի թանկ են, քան կայարանի տոմսարկղում գնելիս:
Կյանքում որևէ կայքում չեմ տեսել այսպիսի աբսուրդ: Հակառակը, օնլայն նրանք ավելի էժան են լինում, քանի որ ծախսերը անհամեմատելի ցածր են, էլ չեմ ասում, որ շատ շատերը անցել են էլեկտրոնային տոմսի գաղափարին, տոմս չկա արդեն:

Դեռ 2009-ին Վիեննա-Պրահա տոմսը գնել եմ Երևանից, կայքով, մեծ զեղչով, ստացել եմ ընդամենը կոդ:
Գնացքում` Չեխիայի սահմանում, գնացքի մեջ ասել եմ այդ կոդը և վերջ: Անձնագիր անգամ չեն ստուգել:

Այստեղ Հայաստանում այլ է:
Այստեղ ռուսական կազմակերպություն է, որը անգամ "Հայկական երկաթուղի" բառն է վերացրել: Ի տարբերություն այսօր էլ գործող "Վրացական երկաթուղու", Հայաստանում այն վերանվանվել է "Հարավկովկասյան երկաթուղի":
Հայկական բառը ուղղակի վերացրել են:

Զանգեցի 1-84` երկաթուղու ինֆորմացիոն կենտրոն: Վերցրեց մի աղջիկ և ռուսերեն խոսեց: 

Ապշեցի: Հայաստանում պետական լեզուն հայերենն է, իսկ երկաթուղու 184-ով պատասխանում են ռուսերեն: Ես հայերեն հարցրեցի , նա անցավ կոտրտված հայերենի: Ասաց, պետք է գնամ տեղում բոլոր հարցերի պատասխանը ստանամ:

Գնացի: Տեղում պարզվեց, որ տարբեր ժամանակահատվածների` 15.06.2014 - 30.06.2014, 01.07.2014 - 09.07.2014, 10.07.2014 - 20.08.2014 համար տարբեր գներ են: Իհարկե գնալով բարձրանում են գները:

Աշխատում էին երեք դրամարկղներ, դասական հայկական խառը հերթերով:
Տոմսարկղի կողքը` չկա ոչ մի ինֆորմացիա` վագոնների տեղերի դասավորության, գնացուցակի, ազատ տեղերի մասին:

Միայն շատ մեծ պաստառներ էին կախված` 1813 թվականի Գյուլիստանի պայմանագրի տեքստով և նկարագրություններով:

Կան չորս տեսակի տոմսեր` 

• պլացկարտ` 12 170 ներքևի տեղ, 11 120 վերևի տեղ
• կուպե` 18900 ներքևի տեղ, 17 630 վերևի տեղ
• բարձր կոմֆորտայնությամբ կուպե` 20 880 ներքևի տեղ, 19 930 վերևի տեղ
• լյուքս ` 28 590 դրամ:

Մնացյալ տեղեկությունները պետք է աղերսեիր, որ մուննաթով տոմսավաճառուհին ձայն հաներ: Այնպիսի տպավորություն էր, որ ես հարավկովկասյան երկաթուղու տոմսավաճառին մի բան պարտք եմ և չեմ վերադարձրել:

Երկար հոգեբանական գրոհից հետո, պարզվեց, որ հասանելի են միայն թանկ ...... "повышенный комфорт" և "люкс" տոմսերը:
Այստեղ տոմսավաճառներին պետք է հավատալ: Այլ ձև սպառողը չունի, քանի որ թափանցիկ չի հասանելի տեղերի բաշխվածությունը ըստ վագոնների:
15 օրվա կտրվածքով, դահլիճի հեռավոր անկյունում` տաբլոյի վրա, երևում են մնացած ընդհանուր ազատ տեղերը, սակայն` ավելի ուշ օրերինը, չեն երևում, իսկ բաշխվածությունն ըստ վագոնների` չկա ոչ մի տեղ, չկա վագոնների համարներով տեղերի սխեման:

Հարցին, թե ինչ է նշանակում` "повышенный комфорт" տեղերը, տոմսավաճառ տիկինը դուրս եկավ հավասարակշռությունից` տիպիկ ռուսական սպասարկման որակների լավագույն ձևերով:
Կողքի տոմսավաճառուհին էլ չկարողացավ բացատրել թե ինչով է այն "повышенный комфорт":

Հետագայում բաժնի պետը` Հունանյանը, իր առանձնասենյակում ինձ բացատրեց թե դա նշանակում է, որ այնտեղ կա Wi-Fi, յուրաքանչյուրին տալիս են մեկ անգամ սուրճ, մեկ թեյ, մեկ բնական հյութ, քաղցրավենիք, մեկ հանքային ջուր և հիգիենիկ պարագաներ` ատամի խոզանակ, հողաթափեր:

Կողքի դրամարկղի մոտ, տոմս գնած տղամարդուց տոմսավաճառը պահանջեց 10 դրամը, սակայն 100 դրամանոցի` 90 մանրը չէր ուզում վերադարձնել: Թե մանր չունեմ: Բայց նրանից 10ը պահանջում էր:  :)

Հարցին, իսկ կարող եմ Վիզա քարտով մուծել` նրանք կլոր աչքերով, զարմացած նայեցին ինձ վրա, թե ոչ, միայն կանխիկ փողով:

Բա, ժողովուրդ ջան:
Մոտենում են պայծառ մաքսային միության օրերը:
Մաքսային միության որակներին միշտ պատրաստ մարդիկ, արդեն նստած են` այս տոմսարկղներում: Նրանք հայեր են:

Կորչի էդ փչացած Եվրոպան:

Սա անցյալ տարվա Երևան-Բաթում գնացքն է

Տրանսպորտը քաղաքակիրթ աշխարհում և մեզ մոտ: Առաջարկներ նորընտիր քաղաքապետին:

Մեքենայիս անսարքությունը ստիպում է պարբերաբար օգտվել քաղաքային տրանսպորտից`
մետրո, տաքսիներ, երթուղային տաքսիներ, ավտոբուսներ:

Տոմս
Տուրիզմի զարգացումից խոսացողները երբեք չեն նշում տրանսպորտային միասնական տոմսի կիրառման բացակայության մասին Երևանում:
Նույն տոմսը պետք է գործի և մետրոյում, և ավտոբուսում, և տրոլեյբուսում, և միգուցե երթուղային տաքսիներում: Եվ ունենա նույն միասնական գին:
Սա կստեղծի միասնական վերահսկվող, հարկվող տրանսպորտային փոխադրումների հոսք:
Քանի դեռ գծատերերը կաթողիկոսից մինչև քաղաքապետերն են, իսկ տրանսպորտի նախարարը ոչ պրոֆեսիոնալ, ապա այս խնդրի լուծումը չի լինելու:

Բրյուսելում բիզնես կենտրոնների մոտ ոչ թե Խամմեր կամ Բենտլիներ են, այլ լիցքավորվող փոքրիկ մեքենաներ

Մետրո
Զարգացած աշխարհին մեզ հաղորդակից դարձնող միակ տրանսպորտային միջոցը այսօր մետրոն է: Ցավոք նոր կայարաններ չեն կառուցվում և չեն էլ նախատեսվում կառուցել:
Գոնե կառուցվեր օդանավակայանը մետրոյի ցանցին միացնող գիծը:
Իսկ եվրոպական բոլոր քաղաքաներում` մետրոն հիմնական ուղևորափոխադրողն է: Հետաքրքիր է, որ մետրոյի և տրամվայի տարբերություն օրինակ Բրյուսելում չես նկատի: Հենց մետրոյի կայարանում, թեկուզ գետնի տակ` գալիս է մեկ մետրոյի գնացքը, մեկ տրամվայը: Արտաքինից էլ դրանք քիչ են տարբերվում:

Բրյուգգեյում օրինակ բակերում հեծանիվի ավտոտնակներ են

Տրամվայ
Դանդաղաշարժ, խցանումներ ստեղծող, անիմաստ, կախվող ու վտանգավոր կտրվող լարերով տրոլեյբուսների փոխարեն ամենուրեք տրամվայներն են: Եվ արագ է, և ազատ, անպայման առանձին ճանապարհ ունի:
Երևանում պետք է վերականգնել տրամվայները:

Տրամվայի գծերը Բոննում չեն հատվում մյուս մեքենաների գծի հետ: Իրար նրանք չեն խանգարում

Տաքսի
Օրինակ Դյուսելդորֆում 3 կմ տաքսիյով երթևեկելը արժե 32 եվրո: Մի անգամ ստիպված օգտվեցի:
Օրինակ Սոֆիայում տաքսիստները օգտվում են կենտրոնական միասնական պատվերի համակարգից: 
Տաքսիստների մոտ մեքենայում կա պարտադիր 3 սարք`

• GPS տեղորոշման համակարգը, փողոցների քարտեզներով, կարճագույն ճանապարհը որոշելու հնարավորությամբ: 
• Հաջորդը ՀԴՄ տպող սարքն է, որի վրա ի դեպ տպվում է նաև կիլոմետրաժը և գինը, ժամանակը: 
• Երրորդ սարքը դա առկա պատվերների միասնական արտացոլումն է քարտեզի վրա: Վարորդը ուղևորին իջեցնելուց, անմիջապես այդ կենտրոնացված պատվերների բազայից  ընտրում է իր հասցեին մոտակա ակտիվ պատվերը, գրավում է այն և կատարում պատվերը: Պատվերների գրանցման համակարգը միասնական է:
  Չկա անընդհատ էդ ռադիոյի խշշոցը մեքենայում: Չկան տարբեր` Քիսո, Փիսո, Պլյուս և այլ հետ չզանգող հեռախոսավարներ:

Ժամանող տրանսպորտի չվացուցակը Դյուսելդորֆում

Երթուղային
Այդպիսի տրանսպորտ չեմ հանդիպել ոչ մի տեղ: Սա պետքա ուղղակի վերանա մեր քաղաքում: Որպես մարդու իրավունքներին հակասող տրանսպորտ: 

Բոննում ավտոտնակները բազմահարկ շենքի են նման

Ավտոբուսներ
Ավտոբուսներում կարելի պարզվում է կանգնել և ՉԿՌԱՆԱԼ, գլուխը չծռել:
Մարդավայել կարելի է լենուբոլ նստել, շնչել, նայել պատուհանից: Հիշում եք չէ ֆրանսիական թեկուզ 10 տարվա հին ավտոբուսները: Հանեցին, իհարկե, մեր քաղաքացիներին չի կարելի օգտվել նորմալ տրանսպորտից:
Երևանի վայ կառավարիչները ներկրել են լիլիպուտների համար ավտոբուսներ` նեղ, ցածր, կանգնելու տեղի և հնարավորության ի սպառ բացակայությամբ:
Տպավորություն է թե ամբողջ ազգը տանկիստի մարմնի կառուցվածք պետք է ունենա` 150 բոյով:

Առանձնացված ճանապարհներ Դյուսելդորֆում` մեքենաների, հեծանիվների, մարդկանց համար

Ճանապարհներին կայանման խնդիրը
Շատ քաղաքներում խցանումներից խուսափելու համար ճանապարհի 1-ին գիծը նախատեսված է միայն ավտոբուսների համար: Անգամ տաքսիները 1-ին գծով չեն կարող քշել: Մեզ մոտ առաջին գիծը ծախել են պառկովշիկներին: Կայանումը քաղաքի կենտրոնում ահավոր թանկ պետք է լինի:

Ամստերդամում 10 ժամվա կայանման քարտը կենտրոնում 24 եվրո է

Ուսանող ժամանակ "տոմսի" գործ էինք անում::)))

Ուղիղ 20 տարի առաջ, երբ դեռ սովորում էի համալսարանում` 2-րդ կուրսում, շատ ծանր ձմեռ էր:

Լույսի մասին խոսք չկար, հացը ամենքիս տալիս էին օրական 200 գրամ, այն էլ կտրոնով:
Խանութները դատարկ էին և աշխուժանում էին այն օրերին, երբ օգնության լոբի կամ ամերիկյան մարգարին էին բաժանում:

Հաճախ հացը ստանում էին երեկոյան ժամը 10-11-ին և մենք խանութում հերթ էինք կանգնում մոմի լույսի տակ, ու սպասում էինք այդ մեկ ու կես մատնաքաշին:

Մեր կուրսի տղաներով տարբեր հնարքների էինք դիմում, որպեսզի մի քանի ռուբլի աշխատեինք, ուսմանը զուգահեռ: Տարբեր գործեր էինք նախաձեռնում:

Մեկը նկարներ էր նկարում և վաճառում Սարյանի արձանի մոտ գտնվող վերնիսաժում, մյուսը ֆոտոլուսանկարում էր փողոցում, մյուսը դոլարներ էր վաճառում սև շուկայում, մի քանիսս էլ համակարգչային խաղային ծրագրեր էինք բերում փոստով Մինսկից: Հետո սկսեցինք ծրագրեր գրել Բեյսիկով 'Վեկտոր' սովետական համակարգչի համար և վաճառել ծանոթներին:

Մեր համալսարանական խմբում Սուրեն կար Գյումրիից:

Նա Երևանում սովորելու ընթացքում ապրում էր վարձով:

Մի օր Սուրենը եկավ, թե լավ գործ եմ գտել: Ռոսիյա կինոթատրոնի դիմացի մայթում գտնվող երկաթգծի տոմսարկղներից, Երևան-Թբիլիսի տոմսեր էր առնում և երեկոյան տանում կայարանում վերավաճառում էր մեկնող վրացիներին:
Վրացիները այդ ժամանակ շատ էին գալիս  երևանյան շուկաներ: Նրանք բերում էին արկղերով մանդարին, կիտրոն, դափնու տերև - վաճառում էին ԳՈՒՄ-ի շուկայում: Երեկոյան էլ, հենց նույն օրը` գնացքով վերադառնում էին Թիֆլիս:
Նա առաջարկեց ինձ էլ առավոտյան գալ իր հետ տոմս գնելու:
Մեր կրթաթոշակի համեմատ ահագին մեծ գումար էր: Սակայն տոմսերը տալիս էին սահմանափակ, յուրաքանչյուր գնորդին 3 տոմս:
Տոմսարկղերը բացվում էին առավոտյան 8-ին և կես ժամվա ընթացքում բոլոր տոմսերը վաճառվում էին: Վրացիներին այլ տարբերակ, քան գնել մեզանից չէր մնում:

Շուտով հասկացանք, որ տոմսերը անգամ առավոտյան են վաճառում շատ քիչ քանակով: Երկաթգծի այդօրյա տերերը իրենք էին տակից հետո վաճառում բազմակի թանկ:
Առավոտյան վաճառածը երևի տոմսերի մի 10 տոկոսն էր կազմում` դա էլ ձևականորեն, իբր թե մարդկանց էլ են ազատ վաճառում:

Ձմեռը սաստիկ էր: Քաղաքում մեքենա չկար: Լենինի հրապարակը դատարկ էր և պատված ձյունով: Մարդիկ տեղաշարժվում էին կամ ոտքով կամ մետրոյով:

Առավոտյան գնացի, հաղթահարեցի հայկական հերթի դժվարություները և գնեցի այդ 3 բաղձալի տոմսերը:
Տոմսերը  հաստ ստվարաթղթից էին, ուղղանյունաձև: 3-ն էլ Սուրենը գնեց:

Երեկոյան ժամը 7-ից ես ու Սուրենը երկաթգծի կայարանում էինք: Գնացքը պետք է մեկներ 20.30-ին:
Վաճառեցինք այդ 6 տոմսերը և ուրախացած վերադարձանք տուն:

Միլիցիոներները թույլ չէին տալիս, որ իրենց անծանոթ մարդիկ կայարանում կանգնած տոմս վաճառեն: Միայն իրենց ծանոթները պետք է վաճառեին: Մենք ներկայանում էինք, թե տոմսը գնել ենք, որ գնանք Թիֆլիս, բայց չի ստացվում գնալը, դրա համար պետք է տոմսը վաճառենք ինչ-որ մեկին: Այդ հնարքը կարող էր աշխատել 1-2 անգամ:
Կար 2 տարբերակ` կամ մտնել իրենց մենթական մաֆիայի տանիքի տակ և մուծվել նրանց, կամ էլ դուրս գալ այդ 'բիզնեսից':
Մենք ընտրեցինք 2-րդ տարբերակը:

Այդ օրը մենք կարող էինք մեզ թույլ տալ գնել բժշկականի մոտից հավելյալ հաց և տանել տուն: Մեր վաստակածը դա թույլ էր տալիս: