Ինչպե՞ս կարելի է մոռանալ…

Այժմ, երբ բռնազավթված են Շահումյանը, մեր հարազատ գյուղերը, դրանք ավելի արժեքավոր են դառնում ցանկացած շահումյանցու համար։ 
Յուրաքանչյուր դեպք կամ պատմություն, հոգեհարազատ մի դրվագ ավելի են խռովում շահումյանցու հոգին։

Շրջանի բռնագաղթումից հետո, 1992 թ․ հուլիսի 1-ին, թիվ 26 համարում Հայաստանի մանկապատենական «Կանչ» պարբերականը տպագրել է Վալտեր Այդինյանի «Անիծվի էն սհաթը» հոդվածը՝ նվիրված այն դաժան օրվա պատմությանը, որ տեսան Ավանյանների հարազատները։

Ղարաչինար գյուղը դատարկվել էր, բնակիչները հարկադրված թողել էին հարազատ օջախները, գյուղում մնացել էին ծերեր և շատ քիչ թվով մարդիկ։

Ավանյանների ընտանիքը վերջինն էր հեռանում գյուղից։ 
Սաշա Դավիթի (Բեթոյի) Ավանյանը, որը 14 տարեկան էր, իր ծնողների՝ Մանիկի և Բեթոյի հետ դեռ գյուղում էին և սպասում էին Էդիկին (Բեթոյի հորեղբոր տղան)։ Երբ Էդիկն եկավ ինչ-որ մեքենայով, մեծ դժվարությամբ հրաժեշտ տվին հարազատ օջախին՝ նստելով մեքենա։ 
Սաշան իր ծնողների և մի խումբ հարազատների հետ շարժվեցին միակ փրկության ճամփով դեպի Ղարաբաղ։ Ավա՜ղ, մեքենան դեռ նոր էր շարժվել տեղից, հարազատ օջախից մի քանի մետր հազիվ էր հեռացել, Ադրբեջանի օմոնի մեքենան փակում է ճանապարհը և տեղի է ունենում կրակահերթ։

Արհավիրքից խուսափող մայր թռչունի պես ծնողները իրենց մարմնով ծածկում են փոքրամարմին Սաշային։ Կրակահերթը դադարում է։ Սաշան չէր վիրավորվել, սակայն տեղի ունեցածը հավասարակշռությունից հանել էր պատանուն։ 
Ուշքի գալով, նա հասկացավ տեղի ունեցածի ողբերգությունը՝ չկան ծնողները և հարազատները, բոլորը զոհվել են։ Եվ, զգուշորեն դուրս սողաց մեքենայից և թաքնվեց մոտակա թփերի տակ․․․
Մի քանի քայլ այն կողմ, մեքենայի մեջ, իր զոհված ծնողներն են՝ մի խումբ հարազատների հետ, ինքը ներկված նրանց արյունով՝ պահված է թփուտների տակ և լսում է նրանց խռխռոցը, զգում է, որ հարազատները վերջին շնչում են ու հնչում են նոր կրակահերթեր։
Սաշան հասկանալով, որ ամեն ինչ վերջացած է, մեծ դժվարությամբ սկսում է սողալով հեռանալ դեպքի վայրից՝ հասնելով դեպի փրկության անտառը։ 
Մեծ դժվարություններով նա մի կերպ հասնում է հարկադրաբար գյուղը լքած համագյուղացիներին, որոնց օգնությամբ էլ օրեր անց, հասնում է Երևան, հորեղբոր՝ Բենիկ Ավանյանի տուն։

Լուսանկարում պատկերված է Սաշան՝ Բենիկ հորեղբոր ընտանիքի հետ։
Ձախից աջ՝ Վալտեր Այդինյանն է, Բենիկի թոռ Հայկոն՝ կնոջ՝ Սվետայի գրկում, Սաշկան, Անին, Գայանեն, Գոհարը, Բենիկը, Ալբերտը։

Բենիկը, որ կոփված զինվորական էր, այդ դարդին չդիմացավ և հանկարծամահ եղավ, որից հետո կյանքը անտանելի դարձավ, դուստրը՝ Գայանեն, որի ամուսինը ծանր հիվանդությունից հետո մահացել էր մինչև գյուղի կործանումը, չէր կարողանում հաշտվել կատարվածի հետ։ Ստիպված թողեց Հայաստանը, փախստականի ճամփան բռնեց։ 
Այժմ նա իր զավակների ու մոր հետ բնակվում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, սակայն երբեք չեն մոռանում Հայաստանը, որտեղ մայր հողին է հանձնված հայրը, պապիկը և կարաչինարցիների կողմից հարգված Բենիկ Ավանյանը։ Կարելի է ուրեմն, համարել, որ նա զոհվել է հանուն Շահումյանի և Կարաչինարի ազատագրման ու համարվում է այդ պատերազմի զոհ։
Յուրաքանչյուր ամառ, արձակուրդներին ԱՄՆ-ում պատսպարվածները լինում են Հայաստանում՝ հանդիպում հարազատների հետ։ 
Վերջին զրույցի ժամանակ Սվետան ասում է․ 
- Մարա՜տ, ինչպե՞ս կարելի է մոռանալ մեր գյուղը, մեր հարյուրավոր գյուղացիներին, որտեղ էլ լինեն իմ թոռները պետք է հայ մեծանան, երբ աստված թողնի՝ ես ծոռներ տեսնեմ, չեմ կասկածում, որ նրանք էլ հայ կմեծանան։ Ինչու՞ աստված այսքան անարդար գտնվեց շահումյանցիների հանդեպ, արդյո՞ք կարող է լինել շահումյանցի, որ այս ամենը մոռանա, ախր ինչպե՞ս կարելի է մոռանալ։

Մարատ Ղուլյան, 
2004 թվ, հոկտեմբերի 28, 
«Մռավի ղողանջներ»,Շահումյան-Գետաշեն Հայրենակցական բարեգործական միության թերթ

Ձախից՝ Այդինյան Վալտեր, Պետրոսյան Ալբերտը եղբոր հետ, Մարատ Ղուլյան

Անիծվի է՜ն սհաթը

Այս խոհեմ ու ուշիմ պատանին եղեռն է տեսել։ Նա վերջինն է թողել հայրենի Ղարաչինարը և շատ բան գիտի։ Բայց քանի դեռ հոգեկան ծանր ապրումների ու ցնցումների մեջ է, բավարարվենք առաջին իրապատումով։ 

․․․ Ծննդյան վկայականը գրպանում՝ մազապուրծ հասել է Երևան։ Միակ փաստաթուղթն ու, ինչու չէ՝ ունեցվածքը։ Այնտեղ կարդում ենք․ Սաշա Դավթի Ավանյան, ծնված 1977 թ․ հուլիսի 14-ին, Շահումյանի շրջանի Ղարաչինար գյուղում։

․․․Շատերի պես նա էլ ուրախացել է, երբ առաջին դասագիրքն է ունեցել, առաջին դասարան է հաճախել, հայոց լեզու է սովորել, հայոց պատմություն։ Պատմություն այն մասին, թե ինչպես մեր մեծերը օրհնել են էն սհաթը, երբ ․․․ թե ինչպես ազատարար 11-րդ կարմիր բանակը․․․ թե ինչպես ժողովուրդների բարեկամությունը ․․․

Մինչդեռ, կյանքում Սաշան տեսել է ճիշտ հակառակը, թե ինչպես ․․․ «վրեմյաները» տարիներով չարախոսում ու լուտանք էին թափում հայերի գլխին, թե ինչպես աղավաղվում էր ամենայն սուրբն ու հայկականը, թե ինչպես․․․

Այժմ ու այսուհետ Սաշան պիտի պատմի, որ «լայնարձակ հայրենի երկրում, որտեղ մարդն ապրում է այսպես ազատ», ինքն ու իր համադասարանցիները նկուղներում են անցկացրել կանաչ-կարմիր մանկությունը, որ թեպետ դասերը սովորել էին, դպրոց չէին կարողացել հաճախել, իսկ թե գնացել են, միայն պատերի տակով, գաղտագողի, կուզեկուզ։ Պիտի պատմի նաև, որ խորը շրջափակման մեջ տարիներով լուր չեն ունեցել մայր հայրենիքից, աշխարհից․ ո՝չ հեռուստացույց, ո՝չ ռադիո, ո՝չ թերթ, ո՝չ էլ գոնե նամակ։
Դա էլ ոչինչ, չէին ընկճվի, բայց իրադրությունը կտրուկ փոխվեց։

․․․ «Ազատարար» ռուսական բանակը՝ մինչև ատամները զինված, տանկերով, զրահամեքենաներով մտավ Ղարաչինար, տակնուվրա արեց գյուղն ու կեղծ փրկարարի կեցվածքով ռուս զինվորներն սկսեցին մարդկանց զգուշացնել՝ թե՜ փախե՜ք, օմոնն է գալիս։ Ծնողների ու հարազատների մի խմբի հետ էլ Սաշան նստեց մեքենա, բայց դեռ մի քանի մետր չէին հեռացել, երբ ․․․

Եվ քանի որ արհավիրքից խուսափող մայր թռչունի պես ծնողները փակել էին փոքրամարմին տղային, նա միայն քիչ անց, երբ կրակահերթերը լռեցին, հասկացավ կատարվածը։ Զոհվել էին բոլորը։ Մի կերպ դուրս սողաց մեքենայից ու հասավ մոտակա խրամատը։ Չէր կարող հեռանալ՝ ընդամենը մի քանի քայլ հեռու իր ծնողներն էին, ինքը՝ ներկված նրանց արյունով։

Իսկ անազգ ու անհայրենիք ռուս զինվորները, տանկի վրա կանգնած, գյուղի նորահաս կեռասն էին խփշտում ու թվում է, իմիջիայլոց, կրկին ու կրկին ավտոմատային կրակահերթեր տեղում զոհված մարդկանց վրա։
Ատամները սեղմած հեռացավ դեպի փրկարար անտառը։ Եթե ձեռքին գոնե մի ավտոմատ լիներ։ Նկատեցին, հետևից կրակահերթեր տեղացին, մի կերպ փրկվեց, մեծ դժվարությամբ, օրեր անց հասավ Երևան։

Վալտեր Այդինյան։
Լուսանկարը Միքայել Քոչարյանի։

«Կանչ»  Հայաստանի մանկապատանեկան պարբերական, 1992 թ, հուլիսի 1, թիվ 26։

Կարդացեք նաև Մարատ Ղուլյանի հոդվածը այս դեպքի մասին։

"Բա ուր էիք Սերժի վախտ։ Ինչի չէիք խոսում" ասողներին

Ժամանակ առ ժամանակ, տարբեր առիթներով կարելի է հանդիպել կամ կարդալ այսպիսի հարցադրման․
- Բա ու՞ր էիք Սերժի ժամանակ։ Ինչի՞ չէիք խոսում։ Խոսքի իրավունք եք ստացել Նիկոլի օրոք ու չեք գնահատում։

Այս հարցադրումը նորմալ կդիտվեր, եթե անտեսեինք թե ովքեր են հարցնողները և ում են այդ հարցը տալիս։

Ցավալիորեն այդ հարցը ուղղում են այն մարդկանց, ում գործը և խոսքը ապացույցների կարիք չունի։ Այդ մարդկանց ազատությունը տրվել է ոչ թե Նիկոլի, Սերժի, կամ մի այլ հերթական իշխանության ժամանակավոր գլխի կողմից այլ ի վերուստ, ի ծնե։
Ազատությունը հենց իրենք են։ Իրենք բոլոր ժամանակներում էլ ազատ են եղել ու կլինեն։

Իսկ հարց տվողների համար զարմանալիորեն Հայոց պատմությունը սկսվում է 2018 թ գարնանից։ Одноклассник-ներում, Жди меня-ներում, Мейл.ру երում վերընկած էին, մեկ էլ հոպ՝ Նիկոլի թվի Հեղափոխություն, ազատություն, դրախտ, լայվեր, խոսքեր, խոսքեր, խոսքեր։ Հատկապես, որ նոր իշխանությունը վայելելու հրավիրյալների մեջ մեծամասամբ իրենց պեսներն են այսօր։

Իսկ դու ու՞ր էիր Սերժի վախտ։ Ինչու՞ չէիր խոսում, պրոֆեսոր։

Ու գիտե՞ք, նրանք մյուս կողմից ճիշտ են այդ հարցը տալիս։ Նրանք չգիտեն մենք ուր էինք, քանի որ մեր ճանապարհները և գործունեությունը, խնդիրները և անելիքները չեն հատվել։

Երբ մենք մթի ու ցրտի օրերին համալսարանում սովորում էինք, նրանք տաք ու լուսավոր Ռուսաստաններում թրիվ էին գալիս։
Երբ մենք բանակում ծառայում էինք ու մեր հասանելիք հացը ավելի կրտսերնեին էինք տալիս, որ սովից չմահանան, սրանք թռած էին բանակից։
Երբ մեզ, բանակում մեր ուզածով քվեարկելու համար 2000 հոգու առաջ նվաստացնում էին, նրանք դիլիջանյան բազեներում՝ կապույտ-կարմիր-նարնջագույն ճամբարներ էին խաղում։
Երբ մենք քննչական մեկուսարանում ծեծվում էինք, նրանք վիվարոներում հերթական ստավկեքն էին անում։
Երբ մենք Մաշտոցի պուրակում թույլ չէինք տալիս այգին "սարայի" վերածեն, նրանք այդ այգիների սրճարաններում վերընկած ֆուտբոլ էին նայում, անտարբեր, քմծիծաղ տալով մեր ուղղությամբ։
Երբ մենք երևանյան հերթական մանկապարտեզը չէինք թողնում քանդեն, թաղապետի համար էլիտար շենք սարքեն, դուք էդ թաղապետի հետ ձեր անձնական շահերն էիք ապահովում։
Երբ մենք ընտրատեղամասերում ամեն մի ընտրության ժամանակ քյալլա էինք տալիս ՀՀՇ-ՀՀԿ-ԲՀԿ-ՕԵԿ ների հետ, իսկ հետո ամիսներով դատարաններից տուն չէինք գալիս, նրանք տանը գործարքի էին գնում ժեկի պետերի, թաղի տղերքի ու լիազորների հետ։
Երբ մենք նեմեց Ռուբոյի տան դեմը փակում էինք, հայ սպա Ավետյանին խոշտանգելով սպանելու համար, նրանք Հարսնաքարերում լափելուց հետո գիշերվա մեկին սալյուտ էին  խփում։
Երբ մեր դեմ, ընդամենը կարծիքի համար քրեական գործ էին բացում, տունը խուզարկում, տակնուվրա անում, դուք մեր ստատուսներն էիք նկարում ու հանձնում միլիցեքին։
Երբ մեզ գործից այս ամենի համար ազատում էին, սրանք դեռ իրենց ենթակա աշխատակիցների վրա դոնոսներ էին գրում, սեփական հոտած կաբինետից դուրս չշպրտվելու համար։
Երբ մեր երեխեքին մեքենայի տակ էին գցում, կազմակերպված ծեծում էին, մանկապատեզից էին գողանում, ձեր երեխեքը Սերժի ու Աշոտյանի հետ սելֆի էին անում։
Երբ մեր մեքենան ջարդում էին, պատուհանները կոտրում, դուք ձեր հերթական տաչկայով էիք հիանում։

Հետո Սերժի ժամանակ ասելով ո՞ր ժամանակը ի նկատի ունեք։ Կևորկովի՞ ժամանակվա Սերժի, թե Լևոնի՞ ժամանակվա Սերժի, թե Վազգեն-Վանոյի՞ ժամանակվա Սերժի, թե Ռոբերտի, հենց Սերժի՞ թե, վերջապես՝ Նիկոլի՞ ժամանակվա Սերժի։

Որովհետև թվարկածներս բոլորն էլ մեզ համար Սերժի ժամանակներ են եղել։
Այսօր էլ են Սերժի ժամանակներ, թեև Սերժի անունը փոխվել է։

Ջրմուղը աննախադեպ հետընթաց է ապրել

Վերջերս առիթ ունեցա առնչվել ջրմուղի հետ, որն այսօր "Veolia jur" է կոչվում։

Պետք է բնակարանի համար բաժանորդ դառնամ։
Առաջին անգամ չէր և գիտեի գործընթացի քայլերը։ Նախկինում սեփականության վկայականով-անձնագրով դիմում էինք գրում ջրմուղի շրջանային սպասարկման կենտրոններից մեկում, ինքներս ձեռք էինք բերում ջրի հաշվիչը, որը արտադրվում էր Հայաստանում, տեղադրում էինք մեզ հարմար պահին և ժամանակին, ջրմուղի տեսուչը երեք օրվա ընթացքում գալիս ուղղակի կնքում էր մեր տեղադրած հաշվիչը։ Շատ պարզ և հարմար գործընթաց էր։

Այսօր պարզվեց գործընթացը լրիվ այլ է։

Նախ տեղական արտադրության հաշվիչները այլևս կիրառելի չեն, ջրմուղը այսօր իր հաշվիչն է դնում  ձեր տանը։ Դրանք ներմուծված հաշվիչներ են, որոնք մեր տեղական՝ 8000 դրամի փոխարեն, ինքնարժեքով ավելի թանկ են՝ 30 եվրո։

Ջրմուղի սպասարկման շրջանային կենտրոնները փակվել են, ամբողջ Երևան քաղաքում մեկ կետ է մնացել սպասարկման։

Եվ ամենավատը բաժանորդի համար՝ որ հաշվիչը տեղադրում են աշխատանքային 30 օրվա ընթացքում, դիմումը գրելուց հետո։

Հաշվիչը չտեղադրած վիճակում դուք մուծում եք ամսական ֆիքսած 5400 դրամ վճար, անկախ սպառած ջրի քանակից։
Դիմումը գրել եմ մարտի 29-ին, անցել է մոտ երկու-երեք ամիս, ամսական մուծում եմ 5400 դրամ, իսկ հաշվիչ բերող չկա։

Զանգել եմ 185, ասում եմ մոռացել եք բերել հաշվիչը, այն կողմից խոստացան, որ հիշեցման թերթիկ կուղարկեն որ բերեն։ Սպասեք 5 աշխատանքային օր հիշեցման թերթիկը որ գործի։

Մի քանի օր անց եկան։ Առաջ մի տեսուչ էր։ Հիմա եկան չորս հոգի։ Մեկ հաշվիչ վերցրած եկել են մեր տուն։

Ասում եմ դե դրեք հաշվիչը։
Պատասխանում են, որ իրենք չունեն գործիքներ և պարտականություն հաշվիչը տեղադրելու, քանի որ իմ մոտ մետալոպլաստի խողովակներ են և այլն։

Ասում եմ, բա ինչու եք այդ դեպքում չորս հոգով եկել, ձեր այդ չորս հոգու աշխատավարձը մեր վճարից է չէ գոյանում։ Ասում է, ամեն մեկս ունենք մեր գործը, դա ձեզ չի վերաբերվում։

Ասեցի, դե եթե չեք կարող տեղադրել ինքերդ, թողեք հաշվիչը իմ մոտ, ես վարպետ գտնեմ, ինքը որևէ օր կտեղադրի, դուք կգաք կկնքեք։
Ասում է, ոչ մենք տեղադրելուց պետք է ներկա լինենք։
Ասում եմ, դե տեղադրեք։ Պատասխանում է չենք կարող։

Վեոլիա ջրում ստեղծել են մի անիմաստ մոնոպոլ իրավիճակ, որից շահում են միմիայն իրենք և ոչ թե բաժանորդը։ Օրավճարը անցնում է, իրենք հաշվիչ տեղադրելու որևէ ձգտում և շարժառիթ չունեն։ Որքան ուշ տեղադրեն այդքան ջրմուղի օգուտն է։

Ասեմ, որ այս ընթացքում մի 3 անգամ գնացել եմ իրենց սպասարկման կենտրոն, 5 անգամ զանգահարել եմ իրենց 185 թեժ գծին, մի 10 անգամ զանգել եմ տեսուչին։
ՈՒ դեռ հաշվիչը չկա։

Ու դուք ասում եք երկրում իրավիճակ է փոխվել։
Այո ջրմուղում փոխվել է, դեպի վատը։


Հ․Գ1․ նյութը հրապարելուց մեկ ժամ անց ջրմուղից զանգ ստացա։ Տեսնենք ինչ կլինի։

Հ․Գ2․ նույն օրը եկան տեղադրեցին հաշվիչը։ Նախորդ անգամ տեղադրումից հրաժարված աշխատակիցը պնդում էր, որ ինքը կարող էր անցյալ անգամ էլ տեղադրեր։

Հ․Գ3․ Երկու օր անց նորից զանգեցին ջրմուղից, ուզում էին նորից գան և տեղադրեն հաշվիչը։
Ասացի, որ արդեն տեղադրել եք։ Զարմացան։ Ես էլ զարմացա։

Տեխզննման կայանների գործի մասին

Այսօր ոստիկանությունը հաղորդագրություն է տարածել, թե "Պետական բյուջեից հափշտակվել է 2 միլիարդ դրամից ավելի գումար":

Այս հարցին չէի անդրադառնա, եթե դեռ 4 տարի առաջ սրա մասին գրած չլինեի:

Ինչ է նշանակում բյուջեից հափշտակել են 2 միլիարդ դրամ? Դրանք բյուջեի փողեր չեն: 

Եկեք հասկանանք:

Որպես վարորդ.

- Սկզբից գնում եք թաղապետարան, վերցնում եք զերոյական գույքահարկի տեղեկանք:

- Հետո գնում եք ցանկացած բանկ:

Բացի տեխզննման վճարից, դուք պետք է մուծեք նաև էկոլոգիայի վճար, ինչպես նաև բանկի միջնորդավճար:

Բանկի աշխատողը տալիս է ձեզ տեխզննման կտրոն, որով դուք պետք է գնաք և անցնեք տեխզննում:

Կտրոնը բաղկացած է երկու մասից` մեկը տեխզննման կայանում մեքենայի զնվելուց հետո մնում է այնտեղ, իսկ մյուսը` կնքվելուց հետո, կպցնում եք մեքենայի դիմապակուն:

Տեխզննման կայանը, կտրոնի իր մասով, բանկում ձեր մուծած գումարը հետ է ստանում` գանձապետական տրանզիտ հաշվից, որպես ծառայության վճար: Տեխզննման գումարը, որ մուծում ենք բանկում, գանձապետարանի հաշիվ է գնում և չի համարվում բյուջեի փող, դա հարկ չէ, վարկ չէ, տուգանք չէ, դա գումար է, որ ժամանակավոր գտնվում է գանձապետարանի հաշվին, որպեսզի փոխանցվի տեխզննման կայաններին, ըստ վերադարձված կտրոնների:

Հիմա, ինչ է տեղի ունեցել իրականում, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի որոշմամբ և տրանսպորտի նախարարության աջակցությամբ?

Մարդիկ, բանկում կատարել են տեխզննման մուծումը, մուծել են բանկի միջնորդավճարը, էկոլոգիայի վճարը, ստացել են երկու մասից բաղկացած տեխզննման կտրոն:

Որից հետո եղել են հետևյալ տարբերակները`

1. Վարորդները կտրոնի կեսը դեն են նետել, իսկ մյուս` չկնքված մասը կպցրել են դիմապակուն:

Տեխզննման կայանները, չունենալով կտրոնի մյուս մասը, չեն ստացել դրա դիմաց որևէ գումար, և դա մնացել է գանձապետական հաշվին, որը և ոստիկանությունը սխալմամբ համարում է "բյուջեի փող":

Իրականում այդ փողը չպետք է բյուջեյում մնար, այլ պետք է վերադարձվեր մարդկանց, քանի որ գործարքը կիսատ է եղել:

Տիգրան Սարգսյանը` իր որոշումով ուղղակի լավություն է արել բանկերին և բյուջեին:

2. Մարդիկ վերցրել են կտրոնը, գնացել են տեխզննման կայան և չեն ցանկացել անցնել զննում:
Քանի որ Հայաստանում մեքենաների մեծ մասը տեխզննում անցնելու ենթակա չէ, շատ հին են, դրանց վարորդները` կտրոնի մի մասը տվել են տեխզննման կայաններին և աղաչել են, որ իրենց հին մեքենան չզննվի, այլ ուղղակի կնքվի կտրոնը:


3. Մարդիկ, վերցրել են կտրոնը, գնացել են տեխզննման կայան, զննել են իրենց մեքենան և ստացել կնքված կտրոնը:
Ես ինքս պատկանում եմ այս վերջին խմբին, և միշտ տեխզննումը անցել եմ Ավտոռեմ տեխզննման կայանում, որպեսզի մեքենաս զնվի:


Այսպիսով` սրանք բյուջեի փողեր չեն, այլ մեր, վարորդների վճարներն են, որ գրպանել են բանկերը և պետությունը:


Մարդկանց` ծառայություն չստանալը սկսվել է ոչ թե տեխզննման կայաններում, այլ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի որոշումից հետո, բանկերում, թաղապետարաններում, ուր մարդկանց ուղղորդում էին մուծումներ անելու, առանց ծառայություն ստանալու։

Այս համակարգը ստեղծել է պետությունը:

Եթե տեխզննման գործընթացը չլինի, ապա հավատացեք, որ մեքենայի գույքահարկ ոչ մեկը չի մուծի: Տեխզննման գործընթացը խթանում է դրան: Ինչպես նաև էկոլոգիայի վճար չեն մուծի: Բանկերը ևս կզրկվեն միջնորդավճարներից:

Իրականում տեխզննում պետք է, բայց արդյոք վարորդները կանցնեն այն հնամաշ մեքենաներով?

Ու այս պարագայում ոստիկանությունը կատարում է ընդամենը պոպուլիստական հայտարարություն, թե բյուջեի փողեր են գրպանվել, և չի բացատրում այս ամբողջ  իրողությունը:
Իսկ այս ամենի սկզբնաղբյուրը պետք է հաշվի առնել:


Պետք է պատասխանատվության կանչել այս տեխզննման պրոցեսի կնքահորը` Տիգրան Սարգսյանին և տրանսպորտի նախկին նախարարներին:

Թե չէ ընկել եք մանր կայանների հետևից:

ՃՈ: Տարիներն անցնում են, իսկ սրանք չեն փոխվում

Բոլորը գիտեն, որ Դավթաշենի կամրջի վրա, երկու արագաչափեր կան:

Սակայն այսօր պարզեցի, որ արագաչափերից բացի նաև ոստիկաններ կան, որոնք ևս արագաչափի դեր են ստանձնել:

Կանգնեցրեցին ինձ, կամուրջը հենց վերջանալու վրա:

ՃՈ - բարև ձեզ, էս ինչ կոչումով էսինչյան:

Ես, չիջնելով մեքենայից - ուրախ եմ, բարև ձեզ: Ինչումն է խնդիրը

ՃՈ- Դուք գերազանցել եք կամրջի վրա արագությունը, նկարահանումը մեր մեքենայի
մեջ կա, կարող եք գալ տեսնել:

Ես - Իսկ ինչումն է խնդիրը? Եթե գերազանցել եմ, կամրջի վրա կան տեղադրված երկու արագաչափեր, նրանք կֆիքսեն գերազանցումս և ես կծանուցվեմ այդ մասին:

ՃՈ - Ոչ, մոտեցեք տեսեք մեր մեքենայում կա տեսագրությունը, որ դուք գերազանցել եք և վարել 75 կմ/ժ արագությունով, թույլատրելի արագությունը գերազանցել եք 5 կմ/ժ-ով:

Ես - Հա, բայց ես կտուգանվեմ չէ, տեսախցիկի նկարածով, հո նույն խախտման համար երկու անգամ չեմ տուգանվելու?

ՃՈ - Եկեք տեսեք նկարահանածը, տեսախցիկը կարող է չֆիքսել, դուք շատ կարճ ճանապարհահատվածի վրա եք գերազանցել արագությունը, հետո նորից իջեցրել եք:

Ես, դուրս գալով իմ մեքենայից - Իսկ դուք որտեղ էիք, որ նկատել եք գերազանցումս?

ՃՈ - Մենք հանդիպակաց ճամփեզրով էինք ընթանում, ձեզ նկարեցինք, կամրջի վրա շրջադարձ կատարելով ձեզ կանգնեցրեցինք:

Ես - Լավ, իսկ ինչով եք նկարել իմ գերազանցումը?

ՃՈ - Մեր մեքենայում տեղադրված արագաչափով:

Ես - Շատ լավ, բայց ես ինչու պետք է հավատամ ձեր արագաչափի հավաստիությանը, ինչ-որ հայաստանյան գերատեսչության փորձաքննություն այն անցել է? ՈՒնեք հավաստագիր նրա մասին?

ՃՈ - Հա իհարկե, մենք հո հենց այնպես սարք չէինք տեղադրի մեր մեքենայում: Ահա չափման թղթերը:

Նա տալիս է ինձ պատճենահանած երկու էջեր, որտեղ ռուսերեն ինչ-որ տեքստեր են:

Ես - Ինչ է գրած այս թղթում, ես ռուսերեն չեմ հասկանում, ինչու ռուսերեն? Հայաստանյան որևէ կառույց այս սարքը փորձաքննության ենթարկել է?

ՃՈ - իհարկե, սրա թարգմանած հակերենն էլ ունենք, ահա, կարդացեք:

Մեկնում է  մեկ էջի վրա տպված կես էջ հայերեն տեքստ, որն արդեն կասկածելի էր, քանի որ ռուսերենը խիտ երկու տպած էջեր էին, հայերենը չէր կարող թարգմանվեր և դառնար կես էջ: Բայց սա լրիվ այլ թուղթ էր:

Ես - Սա ինչ-որ մեքենայի` տուգանային հրապարակ քարշակելու ակտ է, այլ ոչ թե արագաչափի փորձաքննության հայերեն տարբերակը: Հայերեն չունեք?

ՃՈ- Ինչ ա, ռուսերենը հիմք չի քո համար?

Ես - Ոչ, ռուսերենը բացարձակ ինձ համար կարևորություն չունի Հայաստանում, և որևէ հիմք չի կարող լինել:

ՃՈ - Լսեք, դուք խախտում եք արել, ու գերազանցել 5կմ/ժ-ով:

Ես - Հա, բայց արագաչափ կա ու ես տուգանվելու եմ, եթե խախտել եմ, ինչու եք դուք ձեր ժամանակը կորցնում ու նորից արագաչափի գործ անում? Հիմա ինչ եք ուզում?
Եթե խախտել եմ, ուղարկեք խախտումը, հիմա ինչու եք այսքան ժամանակ վատնում?

ՃՈ - Տվեք ձեր փաստաթղթերը?

Ես- Իսկ կոնկրետ ինչ փաստաթղթեր? Ես տարբեր փաստաթղթեր ունեմ?

ՃՈ, խառնված - Մեքենայի տեխ անձնագիրը և վարորդական իրավունքը:

Ես - Խնդրեմ: Ահա նրանք:

ՃՈ - Մենք կարող ենք նախազգուշացնել ձեզ և բաց թողնել, ձեր ժամանակը այսքան չվատնենք: Բայց ախր դուք անգամ չեք էլ ուզում նայել մեր կամերայով նկարածը:

Ես - Ոչ, եթե խախտում կա, ուղարկեք իմ հասցեյով: Իսկ Ձեր կամերային ես չեմ վստահում, քանի որ դուք ինձ որևէ հավաստիացնող փաստաթուղթ ցույց չտվեցիք: Ես ինչ է վթարային իրավիճակ եմ ստեղծել?

ՃՈ- Ոչ: Եթե վթարային իրավիճակ լիներ, մենք այլ խոսակցություն կունենայինք: Լավ,  էս ինչը ձեր հասցեն է? Մենք խախտումը կուղարկենք ձեզ այդ հասցեյով, դուք ձեր հետագա քայլերը կանեք:

Ես - Շնորհակալություն, ուղարկեք: Հաջողություն:

Թումոյում: Տպավորություններս

Երեկ երեկոյան հրավիրվել էի Թումո:
Պետք է մասնակցեի ծրագրավորման դասին:

Սկզբից մտածում էի մի 15-20 րոպե կմնամ, կլսեմ, կգնամ:
Բայց այն ինչ կատարվում էր այնտեղ, կլանեց ինձ, ստիպեց ինձ երեք ժամ մնալ և փորձել հասկանալ:
Այստեղ տեսածը նախկինում հանդիպած ոչ մի բանին նման չէր, և եղած կաղապարներում անբացատրելի:

Դասը պետք է սկսվեր 19.30 և այն պետք է վարեր Վարդանը: Երեխաները ճիշտ ժամին լսարանում նստած էին: Ընդամենը մեկ-երկու ուշացող: Այն էլ երեկոյան խցանված և արդեն այդ ժամին մութ Երևանի պատճառով:

Հենց սկզբից` ինձ զարմացրեց լսարանում երկու-երեք կամավորների առկայությունը, ովքեր  նույնպես աշակերտներ էին` քիչ ավելի տարիքով և նրանք եկել էին` դասի ընթացքում օգնելու մյուսներին, պատասխանելու նրանց մոտ ծագող հարցերին:

Դասասենյակի կառուցվածքը մանրամասն մտածված էր և տարբերվում էր տարածված П աձև` թելադրող-իշխող կառուցվածքից:

Ուրեմն հերթով`

• երեխաների նախնական ընտրություն չի կատարվում: Նրանք հերթագրվում են և գալիս դասերի: Երկու տարվա ընթացքում անցնում են մոտ վեց առաջկա, շաբաթը երկու անգամ: Կամավոր են գալիս: Նրանք ոչ մի դիպլոմ չեն ստանում: Երբ ցանկանան նրանք ազատ են դադարեցնել հաճախումը:
• Գնահատականներ չկան: Ամեն մեկը, իր լոգինով, տեսնում է իր առաջադրանքները և կատարում դրանք: Դասընթացավարը ստուգում է` ճիշտ է թե սխալ: Վերջ:
• Դասը տևում է 120 րոպե, որը նույնպես ոչ ստանդարտ է: Ոչ թե երկու 40 րոպե, ինչպես բուհերում, կամ դպրոցներում, այլ առանց ընդմիջման 120 րոպե:
• Երեխաները սովորում են ծրագրավորումը ծրագիր գրելով: Երեխաները խնդիրը տեսնում են, լուծում դժվար ձևով, հետո անցնում նոր նյութը և լուծում նույն խնդիրը նոր հեշտ ձևով, կիրառելով քիչ առաջ անցածը: Դեբագ են անում կոդը, քայլ առ քայլ հետևում  կատարմանը, հայտնաբերում սխալները:
  Հա, կասեք ինչ կա, որ? Բայց հիշեք, երեխաներ են` 10-12 տարեկան: Տարբեր, ոչ տեխնիկական ընտանիքներից, ծանոթ-բարեկամ ծրագրավորող չունեցող:
  Նստած JavaScript-ով, Visual Studio Code-ով աշխատում են: Ֆայլերը հիշում անձնական Google Drive-ում, որի մասին`  շատ հիմնարկներում անգամ տեղյակ էլ չեն առ այսօր:
• Երեխաները տալիս են հարցեր, չեն ամաչում, չեն վախենում: Շատ հարցեր: Կամայական պահի: Ու բոլոր հարցերին տրվում է պատասխան: Գրագետ, հարգալից, լիարժեք պատասխան:
  Կային երեխաներ, որոնք չեք պատկերացնի, թե ինչպիսի ճկուն միտք ունեին և ինչպես էին տրամաբանում: Ինչպիսի եզրակացություններ էին անում: Գանձեր, ուղղակի հրաշքներ:
• Դասի վերջում ինքնուրույն ուսուցման նյութ տրվեց երեխաներին, որ իրենք կարդան, հասկանան, լուծեն առաջադրանքները: Իրենք դա լսարանում չեն անցնելու: Այսինքն երեխաները սովորում են սովորել: Այն ինչը չի արվում առ այսօր շատ բուհերում կամ դպրոցներում:
  
  120 րոպե դասի ընթացքում, ոչ մի երեխա չբացեց իր հեռախոսը, չշեղվեց այլ հարցերով, չխանգարեց կողքինին:
  

  

  Թումոյում

  
  Ես մասնակից եղա միայն մեկ դասի: Իսկ այդպիսի դասի տեսակներ 16 են: Ամեն օր դրանց քանակը ավելանում է: Հաճախող երեխաների թիվը նույնպես: Մեկ հարկ է ավելանալու Թումո կենտրոնում: Մասնաճյուղեր են բացվել նաև մարզերում:

Հիացած եմ և ուրախ:
Երանի ձեզ, սովորողներին: