Շահումյանի պատմությունը՝ 1989-1992 թթ

Քանի որ մոտենում է Շահումյանի հանձնման 22 տարելիցը, կներկայացնեմ Շահումյանի կարևոր պատմական տարեթվերը 1989-1992 թթ. ժամանակահատվածում:

- 1989թ. հուլիսի 26-ին Շահումյանի շրջխորհրդի նստաշրջանը դիմել էր Ադրբեջանի Գերագույն Խորհրդին` շրջանը ԼՂԻՄ-ին միավորելու միջնորդությամբ:

-  1990 թ. Օգոստոսի 1-ին Բաքուն մերժում է շահումյանցիների դիմումը:

- 1990 թ. հունվարի 15-ին Շահումյանի շրջանում հայտարարվում է արտակարգ դրություն: Այդ ժամանակ արտակարգ դրություն է հայտարարվում նաև ԼՂԻՄ-ում ու նրան հարող շրջաններում:

- 1990թ. հունվար-մարտ ամիսներին ԽՍՀՄ ներքին զորքերը դատարկում են Ազատ, Կամո հայկական գյուղերը:

- 1990թ. օգոստոսի 29-ին Ադրբեջանի կոմկուսի Կենտկոմի բյուրոն կասեցնում է Շահումյանի շրջկոմի գործունեությունը և ԽՄԿԿ շարքերից վտարում նրա առաջին քարտուղար Վլադիմիր Աղաջանյանին` ազգայնականության և անջատողականության համար:

- 1990թ. Սեպտեմբերի 2-ին «Ազերինֆորմ»-ը տարածում է հաղորդագրություն, որում կասկածի տակ էր առնվում Շահումյանի շրջանի` որպես վարչական միավորի գոյության անհրաժեշտությունը:

- Սեպտեմբերի 28-ին Ադրբեջանի Գերագույն Խորհրդի նախագահությունը բեկանում է շրջանի տարածքում հանրապետական և տեղական խորհուրդների ընտրությունները, դադարեցնում է գոյություն ունեցող խորհուրդների գործունեությունն ու նրանց լիազորությունները:
Շրջանի ծայրամասում գտնվող միայն չորս ադրբեջանական գյուղերն են մատակարարվում Ադրբեջանից: Բացակայում է հեռախոսային, փոստային, հեռագրային կապը: Գյուղերի և ագարակների շուրջօրյա հերթապահությունը կամավորների կողմից դարձել է արդեն ապրելա-կերպ: Օրը մեկ անգամ, եթե նպաստավոր է եղանակը, Երևանից գալիս է ուղղաթիռ: Ամենաարժեքավոր բեռը` բենզինն էր, քսայուղը, դիզվառելանյութը: Մարդիկ նավթամաններով նետվում են դեպի վայրէջք կատարող ուղղաթիռը` լամպերի համար կերոսին վերցնելու, քանի որ վաղուց արդեն էլեկտրականությունը անջատված է: Բացակայում են ամենաանհրաժեշտ դեղամիջոցները: Հաստիքով նախատեսված վաթսունութ բժշկի փոխարեն աշխատում էին վեցը:
Հացի համար հերթը Շահումյանում սկսվում էր առավոտյան յոթից և ութ անց կեսին առևտուրը վերջանում էր: Մարդիկ արդեն չեն հիշում, թե վերջին անգամ երբ են աշխատավարձ ստացել: Սակայն փողի մասին շահումյանցիները չեն խոսում, ամբողջ խասակցությունը մոտալուտ պատերազմի մասին է:
Այն կսկսվի, հենց որ ադրբեջանական իշխանությունները սկսեն իրանակացնել երկու շրջանների միացման որոշումը:
Ի հակակշիռ Ադրբեջանի սադրանքներին, Հյուսիսային Արցախը գերմարդկային լարումով դեռ շարունակում է դիմակայել և դիմանալ կենաց ու մահվան այդ անհավասար գոտեմարտում: Ինչ խոսք, որ ուժերն անհավասար են, բայց և՛ Շահումյանում և՛ Գետաշենում, մեծից փոքր ապրում են այն միակ գիտակցությամբ, որ հայրենի հողի ու երկրի ազատության համար արժե առանց վարանելու զոհաբերել կյանքը: Այն գաղափարը, որ իրենց թիկունքին են Արցախը,մայր  Հայաստանը, համայն հայությունը, հույս ու կորով, ուժ ու հավատ է տալիս նրանց:

- 1991թ. հունվարի 15-ին Ադրբեջանական ԽՍՀ ԳԽ նախագահությունը որոշում ընդունեց` Շահումյանի շրջանի լուծարման և հարևան 50.000-ոց ադրբեջանական Կասում-Իսմայլովի շրջանին բռնակցելու մասին: Տեղում որոշումը անհնար էր ի կատար ածել:

- 1991թ փետրվարի վերջին օրերը Հյուսիսային Արցախում անցան լարված: Ադրբեջանական հատուկ նշանակության ջոկատները փորձել են գրավել Մանաշիդ գյուղը, սակայն ելուզակային այդ հարձակումը` գյուղի ինքնապաշտպանական փոքրաթիվ ջոկատի ուժերով, հետ է շպրտվել և այդ հարձակումն էլ մատնվել է ձախողման:

- Ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի ավարառու ջոկատների հերթական սադրանքի հասցեն Գետաշենի ենթաշրջանն էր: Ադրբեջանը այստեղ էր գործուղել իրենց գործի հմուտ մասնագետներ` ԽՍՀՄ  ՆԳՆ հատուկ նշանակության մի ջոկատ, որն ուղղաթիռից իջնելով,  Մարտունաշեն գյուղում, ահուսարսափի է մատնել բացառապես ծեր ու տարեց մարդկանցով բնակեցված գյուղը:

- 1991թ. ապրիլին ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի, խորհրդային ներքին զորքերի և զինված ուժերի միջոցով սկսվեց «Կոլցո» գործողությունը, Գետաշենի ենթաշրջանի նկատմամբ: Ապրիլի 30-մայիսի 2-ի  ժամանակահատվածում հայաթափվեց Գետաշենն ու Մարտունաշենը:

- 1991թ. ապրիլ-հուլիս ամիսներին հայաթափվեց 24 հայկական գյուղ Շահումյանի, Հադրութի, Շուշիի, Խանլարի շրջաններում:

- Հյուսիսային Սրցախի վրա Բաքվի ճնշումը շարունակվում է: Ադրբեջանի կառավարության որոշմամբ սառեցվել են շրջանի հիմնարկ ձեռնարկությունների բանկային հաշիվները: Երկրամասը արտաքին աշխարհից կտրված է հեռախոսահեռագրային կապի խաթարման պատճառով: Համառ, ամենօրյա պայքարի գնով շահումյանցիներին հաջողվում է անխափան պահել օդային կապը Երևանի հետ:

- Ադրբեջանի ահագնացող ճնշումը շարունակում է իրեն ավելի զգացնել տալ: Այլ կարծիք լինել այլևս չի կարող` Արցախի խնդիրը կարոտ է ընդհանուր քաղաքական լուծման, այնպիսի լուծման, որ ապահովության երաշխիքներ կտա ոչ միայն ԼՂՄԻ-ի, այլև Շահումյանի շրջանի և Գետաշենի ենթաշրջանի ողջ հայ ազգաբնակչությանը: Ահա, սա է նրանց բոլորի միակ ու վերջնական որոշումը:

- 1991թ. հուլիսի 4-ին ԽՍՀՄ նախագահ Գորբաչովը չեղյալ է հայտարարում արտակարգ դրությունը: Սկսվեց ԽՍՀՄ ներքին զորքերի դուրս բերումը շրջանից: Շրջանը լրիվ անցավ ինքնակառավարման: Ինքնապաշտպանական ջոկատները վերցրեցին շրջանը լրիվ պաշտպանության ներքո:

- 1991թ. հուլիսի 13-14-ին, խորհրդային 4-րդ բանակի 23-րդ դիվիզիայի օգնությամբ գրավվեցին Բուզլուխ, Էրքեջ, Մանաշիդ գյուղերը:

- 1991 հուլիս-օգոստոս ամիսներին ԽՍՀՄ և ռուսական պատգամավորների` (Շեյնիս, Շաբադ, Սմիռնով, Կոմչատով) անընդհատ շրջանում վերահսկողություն կատարելու շնորհիվ հետագա հայաթափման գործողությունները ժամանակավորապես դադարեցվեցին:

- Լեռնային Ղարաբաղի մարզային խորհրդի 1991թ. սեպտեմբերի 2-ի նստաշրջանին մասնակցում էին նաև Շահումյանի շրջանից ընտրված պատգամավորներ: Երկու տարածքային կազմավորումները հայտարարեցին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ստեղծումը: Համաձայն ԽՍՀՄ (03.04.1990) «ԽՍՀՄ կազմից միութենական հանրապետության դուրս գալու կարգի մասին» օրենքի, երբ Արդբեջանը հայտարարեց իրեն անկախ, ապա անկախ հայտարարեցին իրենց նաև ԼՂԻՄ-ը և Շահումյանի շրջանը: Դա իրենց թույլ էր տալիս միութենական օրենսդրությունը:

- 1991թ. սեպտեմբերին ԼՂՀ ինքնապաշտպանական ուժերը ազատագրեցին Բուզլուխ, Էրքեջ, Մանաշիդ գյուղերը:

- 1991թ. դեկտեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղի, Շահումյանի շրջանի և Գետաշենի ենթաշրջանի բնակչությունը հանրաքվեի միջոցով, միջազգային անկախ դիտորդների ներկայությամբ, պահպանելով միջազգային իրավական նորմերը, հռչակեց այդ կազմավորումների անկախությունը:

- 1991թ. դեկտեմբերի 30-ին շրջանում և Ղարաբաղի այլ շրջաններում անցան ԼՂՀ Գերագույն Խորհրդի պատգամավորների ընտրություններ:
Շահումյանի շրջանի պատգամավորները մասնակցում էին ԼՂՀ բոլոր նստաշրջանների աշխատանքներին: Շահեն Մեղրյանը առաջադրվել էր ԼՂՀ ԳԽ նախագահի պաշտոնում, սակայն անհրաժեշտ ձայներ չստացավ (ինչպես և մյուս թեկնածուները):

- 1992 թ հունվարի 13-ին, զինված հակամարտության պատմության մեջ առաջին անգամ կիրառվեց «Գրադ» կայանը` Շահումյան շրջկենտրոնի նկատմամբ: Ստեփանակերտի նկատմամբ այդ ահավոր զենքը առաջին անգամ օգտագործվեց նույն թվականի փետրվարի 13-ին:

- 1992թ. հունվար-հունիս ամիսներին մեր ուժերը հետ էին մղում ադրբեջանական ազգային բանակի բոլոր փորձերը՝ կտրելու շրջանը Մարտակերտից:

- 1992թ. մայիս-հունիս ամիսներին Ադրբեջանը ստացավ խորհրդային 4-րդ բանակի տեխնիկան և զինամթերքը: Օգտագործելով այս զինտեխնիկան և վարձու զինվորներին՝ հունիսի 13-ին Ադրբեջանը անցավ լայնածավալ հարձակման: Հարձակմանը մասնակցում էին մի քանի հազար զինվոր, հարյուրից ավել ԲՏՌ-ԲՄՊ, «Գրադ» կայաններ:

- 1992թ. հունիսի 12-15 Շահումյանի շրջանը և Մարտակերտի ամբողջ հյուսիսը գրավված էր: Այդ ամռանը թշնամին գրավեց նաև Հադրութի, Մարտունու, Ասկերանի որոշ բնակավայրեր:

- 1992թ. հունիսից մինչև 1994թ. մայիս, երբ ստորագրվեց զինադադարը, գրավված Շահումյանի շրջանում գործում էին պարտիզանական ջոկատներ, որոնք զգալի վնասներ էին պատճառում շրջանը թրքացնող նորահայտ տերերին: Ադրբեջանը այժմ կատարում է շրջանի ծրագրված բնակեցում:

Выселение армян из Шаумянского района НКР 13 июня 1992 года

Выселение армян из Шаумянского района НКР 13 июня 1992 года:

25 Сентября 2012 года в интервью с бывшим министром обороны Азербайджана Рагимом Газиевым тот буквально сказал:

"Благодаря моим хорошим отношениям с Грачевым, мы при разделе имущества советских войск (которые покинули страну всего за три месяца) получили намного больше, чем предусматривалось. Не забывайте и про Агдеринскую операцию, которую провели российские десантники. Армянам там хорошенько надавали. А ведь приказ помочь нам дал именно Грачев. Не стоит забывать, что тогда мы освободили 52% территории бывшей НКАО. И это благодаря поддержке российских войск. "

Программа на Рен-ТВ, как российские офицеры становились наемниками в армяно-азербайджанском конфликте:

Фильм Паскалевой о бесчинствах наемников в Шаумяне

Последний день в Шаумяне

Մի նկարի պատմություն: Շահումյանի հանձնումը

Այս նկարը շատ է շրջանառվում ինտերնետում:  Շահումյանցի կին է` զենքը ձեռքում:

Նկարը ցավալի զգացմունքներ է միշտ առաջացնում ինձ մոտ, քանի որ այստեղ պատկերված է մեկ այլ կին` հետևում նստած Վարսենիկ Ղազարյանը, ով անհայտ կորավ հունիսի 13-ին: 

Այդ օրերին` Շահումյանում ունեցանք 289 անհայտ կորած կամ զոհված, որոնց անունները տպված են և հայտնի: Որևէ հուշարձան նրանց հիշատակին առ այսօր չկա:

Մեկ շաբաթից` հունիսի 13-ին կլրանա Հյուսիսային Արցախի` 20000 հայ բնակչություն ունեցող, 11 հայկական շեներով` Շահումյանի շրջանի հանձնման 22-րդ տարին:

Շահումյանի թեման շատ անհարմար է "հաղթանակներով" պարծեցող հայ գեներալների համար:

Շահումյանի թեման շատ անհարմար է ԼՂՀ պատմությունը կեղծողների համար, որոնք չեն ցանկանում հիշատակել, որ ԼՂՀ-ն ձևավորվել է նախկին ԼՂԻՄ-ի ու Շահումյանի շրջանի հիման վրա:

Շահումյանի թեման շատ անհարմար է Հայաստանի նախագահների համար, որովհետև բոլոր երեքն էլ  կապված են այս պարտության պատասխանատվության հետ:

Շահումյանի ռազմական ու քաղաքական ղեկավարներից քչերն են այսօր կենդանի:

Մի մասը զոհվել է, մի մասը` սպանվել, մյուս մասը` արտագաղթել: 

Իսկ ինչն ավելի ցավալի է, մի մասն էլ` պաշտոններով գայթակվել: Ինչ-ինչ, բայց պաշտոններով շատ-շատերին այսօրվա իշխանավորները կարողանում են գայթակղել:

1992 թ.Ազատամարտ թերթ

Աշոտ Նավասարդյանը (ՀՀԿ նախագահը) 1992 թ. հունիսի 13-ի Շահումյանի հանձնման մասին ասել է` "Կարելի է կարծել, որ ինչ-որ մակարդակներում տեղի է ունեցել ուղղակի փոխանակություն":

Վազգեն Մանուկյանը Շահումյանի մասին է ասել` "Թող մեծամտություն չթվա, բայց եթե մնայի պաշտպանության նախարարի պաշտոնում հաստատապես կբարցրացնեի նաեւ Շահումյանի շրջանի վերադարձման հարցը։"

Տիգրան Թորոսյան` "Վստահ եմ, որ թե ՀՀ, թե ԼՂՀ ներկայացուցիչները գրավյալ տարածքների վերաբերյալ բոլոր քննարկումների ժամանակ պետք է մշտապես հիշեցնեն, որ նման կարգավիճակ ունեն Շահումյանի շրջանը, Գետաշենը, Մարտակերտի եւ Մարտունու շրջանների զգալի մասերը: Սա այն կարեւոր ճշգրտումներից մեկն է, որ պետք է արվի Ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման հետագա ընթացքում:"

Հրանտ Մարգարյան - "Շահումյանի անկումից հետո՝ բռնագրավումից հետո, մենք միշտ հետապնդել ենք Շահումյանի ազատագրումը։ Այսօր Շահումյանի հարցը ամենուր հետապնդում ենք քաղաքական մակարդակում, հետամուտ ենք, որ այն մեր պահանջների հիմնական օրակարգում լինի։ Ղարաբաղ ասելով, մենք հասկանում ենք նաեւ Շահումյան, եւ Ղարաբաղի ազատագրման պայքարը չի կարող ավարտված համարվել, քանի դեռ բռնագրավված է հայկական Շահումյանը"։

Վահան Հովհաննիսյան` "Հյուսիսային Արցախը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անբաժանելի մասն է. սա պետք է լինի մեր դիրքորոշումը բոլոր բանակցություններում։ Այսօր, երբ Արդբեջանը շարունակում է շահարկել փախստականների եւ ԼՂՀ-ն շրջապատող տարածքների՝ հայերով վերաբնակեցման հարցերը, Հյուսիային Արցախի խնդիրը ստանում է նոր հնչեղություն, եւ մեր դիվանագիտությունը պետք է ճկունություն դրսեւորի այս իրավիճակն անհապաղ օգտագործելու համար։"

Վարդան Օսկանյան` "Շահումյանի հարցը բանակցություններում օրակարգային խնդիր է եւ փախստականների խնդրի, եւ տարածքների համատեքստում: Հայաստանի կողմից այդ հարցը միշտ ակտուալ է պահվում:"

Շահեն Մեղրյան`

§¸³ г۳ëï³ÝÇ é³½Ù³ù³Õ³ù³Ï³Ý å³ñïáõÃÛáõÝÝ ¿ñ: ºÃ» ²¹ñµ»ç³ÝÁ, ãÉÇÝ»Éáí ²äÐ-Ç ³Ý¹³Ù, ѳë»É ¿ñ ³ÛÝ µ³ÝÇÝ, áñ Ù»Ï ³Ý·³Ù ¨ë ϳñáÕ³ó³í û·ï³·áñÍ»É ËáñÑñ¹³ÛÇÝ 4-ñ¹ µ³Ý³ÏÇ áõÅ»ñÁ Ù»ñ ¹»Ù, ³å³ Þ³ÑáõÙÛ³ÝÇ ³ÝÏáõÙÁ å»ïù ¿ Çñáù ¹Çï»É é³½Ù³ù³Õ³ù³Ï³Ý å³ñïáõÃÛáõݦ, ³ëáõÉÇëÇ ³í³ñïÇÝ Çñ ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ ïí»ó Þ.Ø»ÕñÛ³ÝÁ:

²ÛÝáõÑ»ï¨ Ý³ ó³íáí Ýß»ó, áñ ¨° г۳ëï³ÝÇ, ¨° ²ñó³ËÇ áñáß ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠ϳñ ³ÛÝ Ùï³ÛÝáõÃÛáõÝÁ, Áëï áñÇ §Þ³ÑáõÙÛ³ÝÁ í»ñçÇÝ Ñ³ßíáí å»ïù ¿ ï³É, ¨ áñ ¹³ ϳñáÕ ¿ ûè³óÝ»É ÁݹѳÝáõñ íÇ׳ÏÁ, ÇÝã-áñ ï»Õ ѳݹÇë³Ý³É ѳٳñÅ»ù` ·ñ³íí³Í ÞáõßÇÇ ¨ ȳãÇÝÇ ÙÇç³ÝóùÇ ¹ÇÙ³ó ¨ ³ÛÉÝ: ²Ûë ÙÇïáõÙÁ Ù»Ýù ÙÇßï ½·³ó»É »Ýù, ѳïϳå»ë ÈÔÐ ¶Ê Ýëï³ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ÑÝã»óñ³Í »ÉáõÛÃÝ»ñÇó Ñ»ïá: ò³íáõÙ »Ù, áñ ³Ûëå»ë ¹³ïáÕÝ»ñÁ å³ñ½³å»ë ɳí ã»Ý ׳ݳãáõÙ ÃáõñùÇݦ:

  (²½³ï³Ù³ñï, ÑáõÉÇë, 1992Ã., ÃÇí 28)

Րաֆֆի Հովհաննիսյանը Շահումյանի անկման մասին ` "Այո, ազգային հերոս` մեծ Շահենի գնահատականին համաձայն եմ` մեր ռազմաքաղաքական պարտությունն էր, որը ծնվեց թե առարկայական իրավիճակից, թե՛ մեր ներքին անմիաբանությունից: Դրա համար բոլո՛րս ենք պատասխանատու:"

Այսպիսի պատասխաններ են տվել հարցազրույցներում  քաղաքական գործիչները` Շահումյանի մասին :

Թանգարանների գիշեր

Համաեվրոպական "Թանգարանների գիշեր" ակցիան անց է կացվում 10-րդ անգամ:
Մայիսի 17-ին ժամը 18-ից մինչև 24.00 Երևանի թանգարանները անվճար բաց էին բոլոր այցելուների համար:

Երևանում երեկոյան իրարանցում էր:

Մատենադարանում, Երվանդ Քոչարի, Թումանյանի տուն թանգարանում, ուր այցելեցի` ասեղ գցելու տեղ չկար: Անգամ մուտքի մոտ հերթեր էին:

Երվանդ Քոչարի թանգարանի հերթը

Թումանյանի թանգարանի այցելուները

Մուտքերի մոտ այցելուները սպասում էին, որ մի մասը դուրս գա, որպեսզի նոր մտնեն:
Մատենադարանի մոտ կայանված էին զբոսաշրջիկների մի քանի մեծ ավտոբուսներ:

Ներկայացնեմ մի քանի հետաքրքիր փաստեր այդ ցուցադրություններից:

Մատենադարանում

Այվազովսկու ձեռագիր նամակը: Գրված է հայերեն: Հայկական տառերը հատիկ հատիկ նկարված են: Մեծ նկարիչը փաստորեն ուներ հիանալի ձեռագիր:

Այվազովսկու ձեռագիրը

Մյուսը` հայոց Մաթևոս կաթողիկոսի հաստատման հրամանն է` ռուս Ալեքսանդր 2-րդ կայսրի կողմից: Ցուցադրությունում այսպիսի նամակներ կային նաև պարսկական շահերի կողմից:
Նրանք էին հաստատում հայոց կաթողիկոսների նշանակումը:

Ինչ-որ նմանություն կա այս հաստատման ձևում նաև մեր օրերում: Թեև ձևափոխված և թաքուն:

Ալեքսանդր 2-րդ կայսրի հրամանը հայ կաթողիկոսի մասին

Նապոլեոնի հրաժարականը, որ գրել է Ֆոնտենբլոյում 1814 թվականին:

Նապոլեոնի կնիքը

1669 թվականի Էրզրումի Սուրբ Աստվածաշունչը`
Կազմը պետք է ուղղակի տեսնել:

Թումանյանի թանգարանում

Թամար Թումանյանը - բանաստեղծի կրտսեր դուստրը, որի հագուստի տակ թաքցրած Օլգա Թումանյանը բանտից դուրս է բերել "Մի կաթիլ մեղրը" ձեռագիրը:

Պետերբուրգի կալանատունը, որտեղ երեք ամիս պահվել է Հովհաննես Թումանյանը: Թումանյանին երկու անգամ ձեռբակալել են:

Թումանյանին տրված տեղեկանքը, որ նա մեղադրված էր դաշնակների գործով և արդարացված է:

Թումանյանը և իր դուստր Նվարդը Էջմիածնում որբերի հետ 1915 թվականին:

Թումանյանի դագաղը Մոսկվայում հայ մշակույթի տանը:

Մարդիկ ընտանիքներով, ընկերներով երեկ այցելում էին թանգարաններ:
Հերթեր էին:
Այս համաեվրոպական նախաձեռնությունը սպասված է մեր հանրության կողմից:
Ես երեկ թանգարաններում տեսա ծանոթ շատ բժիշկների, դերասանների, գիտնականների, ուսանողների, ուսուցիչների և ուղղակի ընտանիքների:

Եվ գնահատելի է, որ հոսքը պարտադրված չէր, այլ կամավոր: 

Տեխզննում, գույքահարկ, Ապպա: Երկու լավ և երկու տհաճ նկատառում:

Մայիսին միշտ մուծումներն եմ անում ընթացիկ տարվա` գույքահարկ, ԱՊՊԱ, տեխզննում, հողի վարձակալության վճար և այլն:

Այսօր այս ամենը կատարելու համար կորցրեցի 3.5 ժամ:

Մուծումները կատարեցի Արաբկիրի թաղապետարանում, հետո բանկ, ապահովագրական ընկերություն, տեխզնման կայան:

Արաբկիրի թաղապետարանի շենքը իհարկե շատ լավ նորոգել են:
Ցավալի է, որ նույն ջանասիրությամբ պաշտոնյաները չեն նորոգում մանկապարտեզները: Օրինակ թիվ 26-ը, որը մենք ծնողները փրկեցինք սեփականաշնորհումից և օտարումից դեռ 2011-ին:

1-ին տհաճ նկատառումը

Հողի վարձակալության վճարը մուծելուց` թաղապետարանի այդ սենյակում աչք ծակեց ՀՀԿ-ի կուսակցական դրոշակների խուրձը:
Այն որ պետությունը և այդ կուսակցությունը սերտաճել են այլևս փաստ է: Այն որ չկա դպրոցի, մանկապարտեզի, ԲՈՒՀ-ի, թաղապետարանի ոչ կուսակցական ղեկավար բոլորը գիտեն:

Սակայն հիշեցնեմ Սահմանադրության 2-րդ հոդվածը, որտեղ միակ տեղն է, ուր նշվում է հանցագործության փաստը`
Իշխանության յուրացումը որևէ կազմակերպության կամ անհատի կողմից հանցագործություն է:

Թաղապետարանը դա պետական հիմնարկ է և ոչ կուսակցական: ՀՀԿ-ի դրոշներ այնտեղ չեն կարող լինել` Հայաստանի դրոշից բացի:

2-րդ տհաճ դիտարկումը

Առաջին հարկում մեքենայի գույքահարկը մուծելուց ստացա զրոյական քաղվածք, որպեսզի գնամ բանկում տեխզզնման կտրոնը վերցնեմ:
Տեխզննման կտրոնը ունի երկու մաս` մեկը կպցնում եք մեքենայի դիմապակու վրա, մյուսը ներկայացնում եք տեխզնման կայանում, որպեսզի մուծումների դիմաց մեքենան զննեն:

Դուք բանկում մուծում եք տեխզնման ծառայության համար, որպեսզի կայանում մեքենան այդ կտրոնով զննեք, որից հետո կտրոնը տեխզնման կայանում կնքվում է:

Ուրեմն Արաբկիրի թաղապետարանի 114 սենյակի վրա գրված էր "Տեխզնման խորհրդատվություն":

Ես էլ մտա, որ խորհուրդ հարցնեմ:
Ինձանից առաջ կանգնածները փող էին տալիս այդ խորհրդատուին, նա էլ ասում էր ժամը 5-ին կգաք կնքած կտրոնը ստանաք: Ես հասկացա ինչ է կատարվում և հրաժարվեցի նրա Չծառայությունից:
Գնացի և զննեցի մեքենան, այլապես բա ինչի համար ենք մուծում?

Այդ մարդը արդեն կնքած տեխզնման կտրոնները տալիս է մարդկանց առանց ծառայություն մատուցելու: Թաղապետարանում: Օրը ցերեկով: 

Այսինքն այս գործընթացը ձևական բնույթ է կրում:

3-րդ լավ դիտարկում`

2012 թվականից գործում է ԱՊՊԱ-ի Բոնուս-Մալուս համակարգը, որ ամեն անվթար տարվա համար 3% ԱՊՊԱ պայմանագրի գինը նվազեցնում է: Մաքսիմալ մինչև 50% կարող է այն իջնել:
Իսկ վթարի ժամանակ մեղավոր լինելու դեպքում այն կարող է աճել մինչև 100%:

ԱՊՊԱ գործակալների միջոցով կնքված պայմանագրերը շրջանցում են այդ արտոնությունը և դուք տուժում եք: Օրինակ անցյալ տարի ես կորցրեցի այդ 3%-ը: Բայց այս տարի ապահովագրականի գլխամասում արդեն 6% զեղչ ունեի:

4-րդ լավ դիտարկում`

ԱՊՊԱ կտրոն այլևս պետք չէ դիմապակուն կպցնել: Այն այլևս չի էլ տրվում:

Շիրազ

Այսօր նա դառնում է 100 տարեկան:

Շիրազի մասին առաջին անգամ լսել եմ 2-րդ դասարանում, երբ մեր լիբանանահայ հարևանները Ֆրանսիայից թաքուն բերել էին մագնիտոֆոնի 90 րոպեանոց կասետ` Հայոց դանթեականով:

Դասից շուտ գալիս և տան մի անկյունում միացնում էի այդ հզոր և գաղտնի ձայնագրությունը:

"Հայոց դանթեական"-ը ասմունքող կնոջ ձայնը աշխատում էինք կամաց միացնել տանը, որ հարևանները չլսեն: Այդ թվականներին պատերն անգամ ականջ ունեին:

Քանի որ գիրքը չէի ճարում, գրի էի առել որոշ դրվագներ այդ ձայնագրությունից:

1984-ին մարտն էր: 4-րդ դասարանում էի: Գնում էի Խնկո-Ապոր գրադարան, հերթական գրքերս փոխանակելու:
Կենտրոնի զինկոմիսարիատի կողքից դեպի գրադարան աստիճաններ կային` շատ նեղ և վտանգավոր: Դանդաղ ու զգույշ իջնելուց, լսեցի մելամաղձոտ երաժշտության ձայն:

Ձայնը գալիս էր օպերայի կողմից:

Մոտեցա և տեսա, որ օպերայի բակում, մուտքի վրա Շիրազի մեծ նկարն էր կախված:
Օպերայի բակը լվացված էր և դատարկ:
Աշխատանքային սովորական օր էր սովետական Հայաստանում:
Շիրազն էր մահացել:

Մեծանում է այն կրիտիկական զանգվածը, որը մի պահ կասի. վերջ, արդեն հերիք է

ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար
Հարցազրույց - 18 Ապրիլի 2014, 10:00

Մեր զրուցակիցն է քաղաքացիական ակտիվիստ, ծրագրավորող Արթուր Ղազարյանը

Արթուր, այսօր  «Դեմ եմ» նախաձեռնությունը ՀՀ նախագահի նստավայրի դիմաց ակցիա է անելու։ Մեծ հաշվով, խնդիրը հասավ նախագահին: Ստացվում է՝ հարցը միայն Սերժ Սարգսյա՞նը կարող է լուծել: Արդյոք խնդիրը, ըստ Ձեզ, չի անձնավորվում:

Զարմանալ պետք չէ, քանի որ Սերժ Սարգսյանն ինքն է ստորագրել այդ պարտադիր կուտակային օրենքը: Նա էր մեկ ամիս առաջ ԵԿՄ համագումարում հայտարարել, որ նույնիսկ եթե մարդկանց 80 տոկոսը դեմ էլ լինի` միևնույն է, անցկացնելու են օրենքը: Սերժ Սարգսյանը շատ նեղ վիճակում է հայտնվել, ի դեպ: Նա է, ըստ Սահմանադրության, հանդիսանում պետության գլուխը և հետևում Սահմանադրության պահպանմանը, ապահովում օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունը: Այսօր Սահմանադրական դատարանի որոշումից հետո նա պետք է կամ իրականացնի իր պարտականությունը, կամ հայտնվելու է ծիծաղելի վիճակում, քանի որ օրենքի հոդվածները ճանաչվել են հակասահմանադրական:

Այսինքն նախագահն իր բոլոր կառույցներով սխալ է թույլ տվել: Ինքը հիմա պետք է ուղղի այդ սխալը, իսկ հակառակ դրան, նա նոր վարչապետին հանձնարարում է ներդնել այդ չարաբաստիկ օրենքը և կյանքի կոչել: Լրիվ հակառակն է անում:

Նախաձեռնությունն անկանխատեսելի՞ է դարձել իշխանության համար:

Նախաձեռնությունը մի քանի անգամ արդեն ցույց է տվել, որ անկանխատեսելի քայլեր կարող է իրականացնել: Քանի որ այնտեղ հավաքված են մտավոր աշխատանքի, փայլուն խելքի տեր մարդիկ, այլ կերպ չէր էլ կարող լինել: Կարծում եմ, այո, լինելու են անկանխատեսելի և խորը մտածված քայլեր, ինչին անպատրաստ է լինելու այսօրվա ծայրը ծայրին հասցնող ռեժիմը: Կրեատիվ մոտեցումներ անշուշտ լինելու են: Հիշեք, երբ էր կառավարության շենքից նախարար իջել ցուցարարների մոտ, բայց իջան, չէ՞:

Ի՞նչ նկատի ունեք, երբ ասում եք ծայրը ծայրին հասցնող, ռեժիմն ի՞նչ վիճակում է:

Ինչ վիճակում կարող է լինել մի ռեժիմ, որից արդեն ՕԵԿ-ն է հեռանում: ԲՀԿ-ն արդեն նրան հաշվի չի առնում: Դաշնակցությունը ևս չի ցանկանում նրա հետ գործ ունենալ: Վարչապետի նշանակումով Սերժ Սարգսյանը ապացուցեց, որ լուծում չունի: Նա նշանակեց վարչապետի պաշտոնին ուղղակի հավատարիմ տեղապահ: Ընդամենը: Կարծում եմ նրան չհերիքեց այդ 10 օրը: ՀՀԿ-ն, կարծում եմ, պետք է ինքնալուծարվի, որպես սահմանադրական կարգը խախտող կուսակցություն, որն ուղղակիորեն սերտաճել է պետության հետ: Սահմանադրական դատարանը կարող է դա անել: Ի վերջո, մեր Հայաստանի Հանրապետությունը չպետք է կործանվի այդ ուժի պատճառով: Նրանք մնացել են միայնակ թե ներսում, թե դրսում: Իսկ կենսաթոշակայինի շուրջ այս ջղաձգումն ուղղակի ֆինանսական ներդրումներից կտրվելու պատճառով է: Փող է պետք նրանց: Հունվարին պետք է բարձրացնեին բյուջետայինների աշխատավարձը, ձգեցին հուլիսի մեկ: Հիմա էլ հո չեն կարող նորից ձգել: Նրանց դեմ արդեն բյուջետային աշխատողները ոտքի կկանգնեն` երկու անգամ խաբելուց հետո: Հանրապետականը ԱԺ-ում այսօր ունի ընդամենը 69 ձայն` 131-ից: Վաղը արդեն կարող է ավելի քիչ ունենալ: Վիճակը փոխվում է օր օրի: Ժողովրդի և կուսակցությունների գործը պետք է լինի հնարավորինս մեղմ դուրս գալ ծագող քաոսային, անկառավարելի վիճակից: ՀՀԿ-ն հեռանում է և դառնում անցյալ:

Իսկ քաղաքացիական այս շարժումը չպե՞տք է քաղաքացիականից քաղաքականի վերածվի, ինչո՞ւ են ի վերջո խուսափում դրանից:

Շատ լավ հարց է: Ես արդեն մի քանի շաբաթ մտածում եմ այդ հարցի մասին: Իսկ պե՞տք է, որ դառնան: Իրենք մեկ հարց են դրել իրենց առջև, որը արդեն 7 ամիս հետևողականորեն լուծում են, ի դեպ համագործակցելով նաև քաղաքական կուսակցությունների հետ, համադրելով բոլոր ուժերը: Այս ընթացքում պայքարի մեջ ներգրավվել են տասնյակ հազարավոր մարդիկ: Իսկ գիտե՞ք, որ մեկ անգամ պայքարի ելած մարդն այլևս այլ տեսակի մարդ է: Նա արդեն հասարակ սպառող չի, նա գիտակից քաղաքացի է դառնում: Նա այլևս աչք փակող չէ անարդարության դեմ: Տեսեք, վերջին միտինգը մատենադարանի մոտ: Երիտասարդներն ուղղակի ասում են. «Իշխանություններ, դուք արդեն արժանի չեք այս տեսակի ժողովրդին, դուք արդեն շատ հետ եք»: Ժողովուրդը գնում է առաջ, իսկ նրանք արդեն ունակ չեն ղեկավարել: Ակնհայտ սխալներ են գործում իրար հետևից: Նրանք բոլորով պաշտպանում էին հակասահմանադրական օրենքի դրույթները: Սա մեծ հարված էր այդ բուրգին, որը սկսեց արդեն քանդվել:

Ինչո՞ւ, ի վերջո, չի լինում քաղաքացիական ինքնակազմակերպում ոչ թե կոնկրետ խնդրի, այլ ասենք երկիրը այս վիճակից դուրս բերելու ավելի լայն խնդրի ձևակերպման շուրջ: Պատասխանատվությունի՞ց են խուսափում: Չէ՞ որ մեկ խնդրի լուծումով մենք մեծ հաշվով դուրս չենք գալիս այս համակարգից:

Տարբեր շարժումներից, կամաց-կամաց, շերտերով գոյանում և ավելանում է այն կրիտիկական զանգվածը, որը մի պահ կասի. «Վերջ, արդեն հերիք է: Այլևս այսպես չենք կարող առաջ գնալ: Բավական է»: Գիտեք, պայքարի մարդիկ անվերապահորեն իրար հավատում են, մեծ հավատ և փոխօգնություն կա նրանց միջև: Իրոք, մեկ հարցով չեն լուծվում երկրի բոլոր խնդիրները: Բայց պահանջատեր, գիտակից մարդիկ դուրս կբերեն երկիրն այս կանգառից: Պայքարի խմբերի բոլոր քաղաքացիները միմյանց օգնելով, անցյալի սխալներից հետ պահելով, ապահովում են ընդհանուր դինամիկան, որը կա: Յուրաքանչյուր նոր պայքարի օջախ ընդհանուր է: Այստեղ չկա մրցակցություն, այլ կա ուժերի համատեղում, փոխլրացում և առաջընթաց: Հայաստանը հասցրել են այնպիսի արտաքին վտանգների առաջ, որ կամայական չմտածված ամեն քայլ կարող է ճակատագրական լինել: Սա բոլորը գիտակցում են և փորձում են աչալուրջ և զգույշ լինել: Ավելի լայն խնդիր է դրված: Երիտասարդներն ասում են. «Մենք ուզում ենք ապրել մեր երկրում, Մենք ենք տերը, մեր երկրի: Մենք չենք արտագաղթելու: Եվ մենք ուզում ենք ապրել»: Հասկանալի, պարզ ձևակերպում է: Ամեն հաջորդ շարժում ավելի կրեատիվ և հուժկու է, քան նախորդը: Դա նկատելի է: Քաղաքական ուժերը ևս փոխվում են այս շարժումների ընթացքում:

Ակցիայից ի՞նչ պասելիքներ ունեք: Նախորդ անգամ Տիգրան Սարգսյանն իջավ ակտիվիստերի մոտ, հնարավո՞ր է Սերժ Սարգսյանը գա:

Հասկացա. գա և հերթական անգամ ասի` Տարոն, սիրուն չի՞: Նա արդեն հետ չի կանգնի իր սկզբնապես հայտարարված և մի քանի օր վերահաստատած մտքից, չի հրաժարվի անսպառ անտոկոս ֆինանսական աղբյուրից: Բայց Սերժ Սարգսյանը պետք է գոնե հասկանա, որ դեռ մեր երկրում մարդիկ կան, որ իրենից ինչ-որ բան են սպասում: Իր նստավայրի մոտ եկողները նրան համարում են սահմանադրության երաշխավոր: Հույս են կապում դեռ նրա հետ: Իսկ այդպիսիք գնալով քչանում են: Մարդիկ ասելու են` կատարիր պատշաճ քո պարտականությունը, որը սահմանադրության մեջ քո գործն է համարվում:

Հղումը` այստեղ: