Մի քանի տարի առաջ առաջին անգամ կարդացի այս ազդեցիկ և խորը բանաստեղծությունը։
Հետագայում իմացա, որ այն գրել է Լևոն Աթաբեկյանը, 1911 թվականին։
Որոշեցի երեք տարբերակներով այն մեջբերել նաև ժամանակակից հայերենով և Հյուսիսային Արցախի բարբառով։
| Բանաստեղծության օրիգինալը՝ Ղարաբաղի բարբառով | Փոխած՝ Հյուսիսային Արցախի բարբառով | Բացատրություն՝ Ժամանակակից հայերենով |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր, |
| Շենին կլխին հանգիստարան, | Շենին կլխին հընգիստարան, | Լեռան վրա գերեզմանատուն, |
| Քու հար ընդեղ թաղած ա, | Քու հեր ընդեղ թաղածա, | Քո հայրն այնտեղ թաղված է, |
| Ըսօր-էքուց քեզ մհար էլ | Ըսօր էգուց քըզ էտի էլ, | Այսօր-վաղը քեզ համար էլ |
| Կասեն՝ «Ընդեղ թաղած ա», | Կասեն՝ «Ընդեղ թաղածա», | Կասեն «Այնտեղ թաղված է», |
| Վերչը էս ա, | Վերջը սյա յա, | Վերջը սա է, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Սարին սեռին մին կյարմուր թոխպ | Սարի կլխեն մին կարմուր թոխպ | Սարի գլխին մի կարմիր ամպ, |
| Յավաշ, յավաշ սըվացավ, | Յավաշ յավաշ սըվացավ, | Դանդաղ, դանդաղ սևացավ, |
| Մարթի բախտը ըսօր կյարմուր | Մարթու բախտը սօրի կարմուր | Մարդու բախտը այսօր կարմիր, |
| Էքուց տեսար սըվացավ։ | Էգուց տեսար՝ սվացավ։ | Վաղը տեսար՝ սևացավ։ |
| Բախտը թոխպ ա, | Բախտը թոխպ ա, | Բախտը ամպ է, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Ըսօր` ջահիլ, էքուց` պառավ… | Ըսօր՝ ջահիլ, էգուց՝ պառավ… | Այսօր ջահել, վաղը պառավ… |
| Էս հինչ յաման տընազ ա․ | Էս հինչ յաման տընազա․ | Այս ինչ փորձանք ծաղր է։ |
| Էս աշխարհքը լուս ցիրեկավ | Էս աշխարքը լյուս ցիրեկավ | Այս աշխարհը լույս ցերեկով |
| Պեց ըշկերով արազ ա։ | Պյաց ըչքերավ արազա։ | Բաց աչքերով երազ է։ |
| Լոխ արազ ա, | Լոխ արազա, | Ամբողջն երազ է, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Ջահիլ հարթնը սըրփած թոր ա, | Ջահիլ հարսը սրբած թորա, | Ջահել հարսը սրբած սուր է, |
| Հու վեր սաղ ա ընդրանն ա, | Հով վար սաղա, տիրյաննա։ | Ով կենդանի է՝ նրանն է։ |
| Թա կաս, ըսօր տերը տու վես, | Թա կաս, էսօր տերը տյու ես | Եթե կաս, այսօր տերը դու ես, |
| Էքուց տերը դուշմանըն ա։ | Էգուց տերը դյուշմաննա։ | Վաղը տերը թշնամին է, |
| Սերը սոտ ա, | Սերը սոտա, | Սերը սուտ է, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Հընգեր տղան - մին ծաղիկ ա, | Հինգեր տըղան - մին ծաղիկա, | Ընկեր տղան մի ծաղիկ է, |
| Այազ ըրավ - չուրացավ, | Ցորտը տվավ չուրացավ․ | Ցուրտը տվեց, չորացավ, |
| Ըսօր խաթրիտ արուն կանի, | Սօրի խաթրիդ արին կտա, | Այսօր հանուն քեզ արյուն կտա, |
| Էքուց, տեսար, մոռացավ։ | Էգուց, տեսար մուռացավ։ | Վաղը տեսնես՝ մոռացավ, |
| Ճարըտ տու ես, | Ճարըտ տյու ես, | Ճարը դու ես, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Լափու տվող կետին ճըրան, | Էն վըրարած կետի ճիրյան, | Այն վարար գետի ջրից, |
| Քար չի կար վեր չի մաշի, | Քար չկա վար մաշի վեչ, | Քար չկա, որ չմաշվի, |
| Սերտը քար չի, ըրտուսունքան, | Սերտը քար չի, ըրտասունքան | Սիրտը քար չէ, արցունքով |
| Ըսօր-էքուց կը մաշի։ | Էսօր էգուց կըմաշի։ | Այսօր-վաղը կմաշվի։ |
| Դարդոտ ախպեր, | Դյարդյոտ ախպեր, | Դարդոտ եղբայր, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Ըրիքնակը երգինքավը | Ըրեգնակը էրգընքավը | Արևը երկնքով |
| Ուրան հետի շոռ ա տամ, | Ուրան հետի շոռա կյալիս, | Իր համար պտտվում է, |
| Թա ապրողին, թա մեռնողին | Թա ապրողին, թա մեռնողին | Թե ապրողին, թե մեռնողին, |
| Ուրան լուսան փայ ա տամ։ | Ուրան լյուսան փայա տալիս։ | Իր լույսից բաժին է տալիս։ |
| Մին հաշիվ ա, | Մին հաշիվա, | Մի հաշիվ է, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
| Կանանչ խութին հանգիստարան, | Կանաչ դյոշին հընգիստարան, | Կանաչ բլրի վրա գերեզմանատուն, |
| Քու մար ընդեղ թաղած ա, | Քու մեր ընդեղ թաղածա, | Քո մայրն այնտեղ թաղված է, |
| Ըսօր-էքուց քեզ մհար էլ | Էսօր էքուց քըզ հէտի էլ | Այսօր վաղը քեզ համար էլ, |
| Կասեն՝ “Ընդեղ թաղած ա”, | Կասեն․ “Ընդեղ թաղածա”, | Կասեն «Այնտեղ թաղված է», |
| Ազիզ ախպեր, | Ազիզ ախպեր, | Թանկագին եղբայր, |
| Լաց մի ինիլ։ | Լյաց մի ինիլ։ | Լաց մի եղիր։ |
 |
| Շահումյանի շրջանի Հին Պարիս գյուղի հին գերեզմանոցը։2021 թ։ |