Զվարթնոց օդանավակայան: Անլուծելի են խնդիրները?

Երկշաբաթյա եվրոպական շրջագայությունից հետո հասա տուն:
Տպավորություններիս մասին դեռ կգրեմ հաջորդ գրառումներում:
Սակայն այն ինչ տեսա այսօր Զվարթնոց օդանավակայանում իջնելուց, ստիպում է` հոգնած վիճակում անգամ, կիսվել տպավորություններով:


Ինքնաթիռի վայրէջք կատարելուց հետո անմիջապես աչք է ծագում կայանված ինքնաթիռների սակավությունը: Առավոտյան 6-ին, Զվարթնոցում կայանված էին ընդամենը երկու-երեք ինքնաթիռ, երկուսը ռուսական` Աէրոֆլոտը և Սիբիր-ավիան:

Մերը` Կիևից թռչող ուկրաինական ՄԱՈՒ-ի Բոինգն էր: 
Սա իհարկե կապված է Զվարթնոց օդակայանի ինքնաթիռների կայանման բարձր գների հետ:

Հաջորդը, որ նկատում ես ինքնաթիռից իջնելուց, դա մեծաքանակ սպիտակ ջիպերն են, որ գնում գալիս են շրջակայքում, ինքնաթիռների կողքերով: Որևէ տեղ ինքնաթիռների գոտում թանկարժեք ջիպեր չեմ տեսել: Ի վերջո դրանց ծախսը ներառված է օդակայանի գների մեջ: Ում եք զարմացնում?

Դրամի փոխանակում: Թալան N1

Ուզում էի դրամ փոխանակել մինչև անձնագրային ստուգումը:
Կոնվերս բանկի չենջը, եվրոն ընդունում էր 513, վաճառում 530 դրամով, երբ նույն Կոնվերս բանկի առավոտյան այսօրվա փոխարժեքով առքը 520 էր, վաճառքը 528:
Կար նաև ABB բանկի ավտոմատ փոխանակման սարքը, նույն անիմաստ ոչ բանկային փոխարժեքներով:
Կոնվերս բանկ, ինչ ես անում? Ինչի ես այդպես անում? Սա ինչ է եթե ոչ թալան? Ով է թույլ տվել միայն քեզ այդտեղ փոխանակում կատարել?


Անձնագրային ստուգում

Անձնագրային ստուգման պրոցեսում ամենաանիմաստը դա ընտանիքի տրոհումն էր տարբեր պատուհաններով: Ոչ Փարիզում, որտեղ շենգենյան գոտի ենք մտել, ոչ Բարսելոնայում, որտեղ շենգենյան գոտուց դուրս ենք եկել, այդպես չէր: Ընտանիքով պատուհանին մոտենում էինք միասին: Սա թույլ էր տալիս խուսաբել անիմաստ հարցերից, թե ծնողի հետ է երեխան թե ոչ, որովհետև աչքիդ առաջ են բոլորը: Իսկ Հայաստանում պարզ չի, ինչու են տրոհում ըստ պատուհանների:

Ի դեպ Բարսելոնայի և Փարիզի օդակայաններում, անձնագրային ընդամենը երկու կետ կար անջնագրային, որոնք արագ սպասարկում էին հարյուր հազարավոր մարդկանց:
Մեզ մոտ 12 կրպակ կար ԱԱԾ-ի, երբ օրական մի 10-15 չվերթ է լինում:
Դրա համար էլ սրանք վարկյանների փոխարեն րոպեներ են զնում անձնագիրդ: Բանուգործ չունեն տղերքը, գործ են կպցրել վեր ընկել բուդկեքում:

Վճարովի սայլակներ: Թալան N2:

Մյուսը ուղեբեռի ստացումն է: Այստեղ անվճար սայլակներ չկան: Տարիներ շարունակ սրա մասին ասվում է, անօգուտ: Հոգնած անդուր մի քանի տիպ` կիսապառկած ամեն մեկը մի սայլակի վրա, մոտենում է, թե.
- Հընգեր, կարողա տիլեժկայա պետք?

Բարսելոնայի օդակայանում դրանք անվճար սփռված էին օդակայանով մեկ: 

Դուք եկել եք ԵԱՏՄ

Դուրս գալուց, իհարկե հայտարարագրելու բան չունեի, և անցա կանաչ գոտով: Բայց դեմդ են փակում զննող մենթական հայացքով, թալանչու դեմքով, դեսուդեն քայլող, ինչպես գայլը վանդակում, մաքսային աշխատակիցներ: Ոնց են ճարում սենց տպերին, զարմանում ես ուղղակի: Միգուցե նորմալները չկան այլևս?

Դեպի քաղաք ելքը զարդարել են այսպիսի անիմաստ գրառումով` ԵՏՄ երկրներից ժամանող ուղևորներ: Այլ ելք ի դեպ չկա: Սա է միակը: Բայց ստրուկները պետքա անպայման շեշտեն, որ եկել ես եվրասիական տնտեսական միություն, այլ ոչ թե Հայաստան:

Դեպի քաղաք ելքը զարդարել են այսպիսի անիմաստ գրառումով` ԵՏՄ երկրներից ժամանող ուղևորներ:

Տրանսպորտ: Թալան N3:

Երևան եկող ավիաավտոբուսներ չկան: Չկա քաղաք տանող մետրոյի կայարան: Չկա արագընթաց գնացք: Ես պատկերացնում եմ զբոսաշրջիկների տպավորությունը այսպիսի վիճակից:

Դեռ դուրս չեկած տարածքից, օդակայանի աշխատակից աղջնակը, որ կապույտ ծառայողական հագուստով էր, տաքսի առաջարկեց: Հրաժարվեցի:

Դուրս եկա: Ինձ վրա թափվեցին մի 4-5 հոգի, թե տաքսի պետք է?
Որքան հասկանում եմ օդակայան գնացող եկող պարբերական որևէ տրանսպորտ գոյություն չունի:
Ամբողջ հույսը այս տաքսիստներն են:

Մուտքի մոտ որոշել էի նստել աէրոտաքսիներից մեկը, թեև դրանք 1կմ 300 դրամ են հաշվում: Իրենց բեռնախցիկում գոնե գազի բալոն չկա և իրերը ազատ կարող ես տեղափոխել: 
Նույն աէրոտաքսիի արտաքինով տաքսի էր: Նստելուց նոր հասկացա, որ նորից թակարդ էր:
Վարորդի հետ խոսելուց, մեզ խառնվեց մի երրորդ մեկը, որ ճշտեց թե ուր եմ գնում ու վարորդի փոխարեն որոշեց գինը` 6000 կտաս վարորդին:
Զվարթնոցից Ազատության պողոտա:
Հետո այս տղան մոտեցավ վարորդին, թե.
-Իմ փողը հիմա տուր, հետո կարողա քեզ չտենամ:
Էս վարորդը գրպանից գումարը հանեց տվեց դրան: Փաստորեն տարածքը նայող միջնորդին:
Ով էր էս միջնորդը? Աստված գիտի:

Երևան քաղաքի մուտքը:

Բայց քաղաք մուտք գործելուց տեսնել այդքան կազինո, պոկեր ակումբ, էլ ինչ-որ զիրդուզիբիլ ..... Ամոթա, տղերք:

Իսկ ամենացնցողը 1700 ամյա հնամյա քրիստոնյա ազգը իր մայրաքաղաքի մուտքը զարդարել է ոսկեզօծ նորակառույց ռուսական եկեղեցիով: Ում համար են սարքել այն? Ինչի դիմաց?
Մոսկվայում միլիոնից ավել հայ կար, հայկական եկեղեցի սարքել են, հասկացանք: Բայց դրա սարքելու դիմաց այստեղ  անհաճախորդ ռուսական սարքելը, ստրկություն չի արդեն, այլ դիագնոզ:


Մեր աչքը սովորելա էս աբսուրդներին: Բայց օտարի համար սա առաջին տպավորություններն են: Ու նա հասկանում է ամենից, որ եկել է ռուսական հասարակ գաղութ:

Շենգենյան վիզա Ֆրանսիայի դեսպանատնից

Եվրոպական արժեքները մաքսային Հայաստանում հատուկ խեղաթյուրված են:
Հատկապես դրանց կեղծ ջատագովների կողմից:
Հայ մարդու մոտ Եվրոպան` հատուկ քարոզի պատճառով, ասոցացվում է գենդեռի և այլասեռվածության հետ:

Իսկ դա չեզոքացնելու համար մարդիկ պետք է գոնե մի քանի անգամ լինեն Եվրոպայում, որպեսզի հայակենտրոն ռուսուլմանների լոլոները տարբերեն իրականությունից:

Իսկ Եվրոպական միության քաղաքականությունը հայ քաղաքացիների նկատմամբ ամենևին չի նպաստում այդ կարծիքի չեզոքացմանը: Շենգենյան վիզա ստանալը մի մեծ, երկարատև, բազմափուլ պատմություն է Հայաստանում: 

Երբեք չեմ դիմել տուրիստական գործակալություններին` ոչ շրջագայությունը կազմակերպելու, ոչ էլ վիզայի (ելքի արտոնագրի) հարցերով: Ամենը գրված է կայքերում, հասանելի է և պարզ:

Երկու տարի հայաստանյան ուզուրպատորները թմբկահարում են, թե շենգենյան վիզաների գործընթացում տեղի է ունեցել դյուրացում:
Վիզաների դյուրացում իրականում եղել է եվրոպացիների համար Հայաստանում` նրանց համար Հայաստանը այլևս վիզա չի պահանջում: Իսկ մեզ համար ամեն ինչ նույնն է:

Նախկին 60 եվրոյի փոխարեն հիմա 35 եվրո ենք մուծում: Ընդամենը: Որևէ փաստաթղթերի պակասեցում տեղի չի ունեցել:

Նախ ասեմ, որ Ֆրանսիայի դեսպանատան կայքը սա է:

Հերթագրում

Պետք է առցանց նախօրոք հերթագրվել:

Առաջին տպավորությունը ֆրանսիական դեսպանատան կայքից. Հերթագրման պատուհանի տեղեկատվությունը լատինատառ հայերեն է: 
Երկրորդ տհաճ տպավորությունը այն է, որ այս պատուհանում նշված երկու հղումները չեն աշխատում: Ստացվում է, որ դուք համաձայնություն եք տալիս գոյություն չունեցող հղումներին:

Ի տարբերություն գերմանական դեսպանատան կայքի, այստեղ հերթագրվելուց չի երևում թե տվյալ ժամին քանի ազատ տեղ կա: Այդ պատճառով Դուք կարող է մի ժամի համար հերթագրվեք, իսկ երեխաները ստիպված այլ ժամի կամ օրվա համար, որը աբսուրդ է:

Չեմ կարծում, որ նշածս թերությունները չեն տեսել Երևանում Ֆրանսիայի դեսպանատան աշխատակիցները: Բայց դե չեն էլ ուղղում:

Առցանց գրանցվելուց հետո, ձեր նշած էլեկտրոնային փոստին գալիս է հաստատման նամակ, որը պետք է տպել և վերցնել ձեզ հետ` դեսպանատուն գալուց:

Անհրաժեշտ փաստաթղթեր

Կայքում վիզայի գնի մասին կա երկու իրարամերժ տվյալ, երկու տարբեր լրացման ձևաթուղթ, որոշ տվյալներ ակնհայտ հին են այստեղ:

Կայքում կա անհրաժեշտ փաստաթղթերի ցանկը: Բայց դա ամբողջական ցանկը չէ:
Այստեղ ևս կա լրացուցիչ ցանկ:
Ոնց որ հատուկ անեն, որ խառնեն մարդուն: Մեկ ամբողջական ցանկ գրելը երևի դժվար է:

Նաև պետք է լրացնել այս ձևաթուղթը: Կայքում եղած մյուս ձևաթուղթը հին է, չլրացնեք:

Ֆրանսիայի դեսպանատունը, բացի կայքում թվարկած փաստաղթերի ցանկից, որը ի դեպ քիչ չէ, պահանջում է նաև որոշ փաստաղթղերի թարգմանությունները, որի մասին ի դեպ կայքում չի գրված: Օրինակ ամուսնության,  երեխաների ծննդյան, սեփականության իրավունքի վկայականների անգլերեն կամ ֆրանսերեն թարգմանության:
Թարգմանության համար չի պահանջվում նոտարական վավերացում: Ինքներդ կարող եք թարգմանել և կցել գործին:

Գործատուից անգլերեն տեղեկանք, բանկից քաղվածք, գնված օդանավի տոմս, ամրագրված հյուրանոց կամ բնակարանի վարձակալման հաստատման պատճեն:

Հյուրանոցը կարող եք ամրագրել օրինակ http://www.booking.com/ , իսկ եթե բնակարան եք ամրագրում https://www.airbnb.com/  կայքերից:

Շատ ուշադիր պետք է լինեք հյուրանոցի համարի չեղարկման պայմաններին: Որոշ հյուրանոցներ չեղարկելուց գանձում են մեկ օրվա վարձ, մյուսները` ամբողջ արժեքի 50 տոկոսը, կան նաև անվճար չեղարկումով տարբերակներ:
Հյուրանոցի համարը ամրագրելուց հետո, Ձեր վիզա քարտի վրա կարող է գումար սառեցվել, որը 15 օր հետո ավտոմատ ապասառեցվում է:

Եթե վիզան մերժվի, ապա մերժման պատճեն հիմք կհանդիսանա, որպեսզի օդանավի տոմսը ավիաընկերությունը հետ վերցնի:

Պետք է նաև լուսանկարվել, և ըստ գրածի` երկու լուսանկար տանել հարցազրույցի:
Սակայն տեղում, դեսպանատանը ձեզ նույնպես լուսանկարում են` վիզայի համար: Փաստացի երկրորդ լուսանկարը պետք չէ այնտեղ, թեև նշված է ցանկում:

Ինձ մոտ անհրաժեշտ փաստաթղթերի հավաքագրումը տևեց մոտ 20 օր: Շատ զզվելի քաշքշոց է:

Ամենը պետք է լինի անգլերեն:
Ձեզ հետ պետք է լինեն նաև բնօրինակ փաստաթղթերը, ընտանիքի բոլոր անդամներինը ևս:

Ֆրանսիական դեսպանատունը ունի ձևաթուղթ, որտեղ լրացնում եք նաև ձեր ծնողների տվյալները: Ոչ մի այլ դեսպանատանը չեմ հանդիպել այդ պրակտիկային:

Եթե ունեք հարցեր

Հարցերի դեպքում կարող եք զանգել դեսպանատուն, բայց մեզ տված պատասխանները եղել են ընդհանուր, չգիտեմի մակարդակի:

Օրինակ մեզ ասացին, որ երեխաների ծննդականները պետք է բերել, պատճենները ևս, ծնողների բոլոր տեղեկանքներն էլ պետք է ներառել գործում, քանի որ երեխայի գործը համարվում է ամբողջական առանձին գործ: Սակայն տեղում պարզվեց, որ երեխաների փաթեթում դրանք ավելորդ էին ու մեզ հեռախոսով տրված պատասխանը սխալ էր:

Հանդիպում:

Նշված ժամին, դասավորված փաստաթղթերի խրձով, ներկայանում եք դեսպանատուն:

Այնտեղ սեղմում եք մուտքի մոտ պահակի զանգը, նա ձեզ ներս է թողնում: Ստուգող-զննող սարքերի միջով անցնելուց, գրպաններից երկաթյա իրերը հանելուց հետո, ներս եք մտնում դեսպանատան հյուպատոսական բաժին:
Այնտեղ ձեզ իրենք ազգանունով կանչում են, հերթ պահել պետք չէ: Հատկապես, որ հայերի մոտ հազարամյակներ արդեն հերթ կանգնել կամ պահպանել չի ստացվում:

Ասեմ, որ ի տարբերություն գերմանական դեսպանատան, այստեղի աշխատակիցները ծայրահեղ անբարեհամբյուր են: Նրանք հայեր են: Հատկապես մի տղամարդ կա, գործերը ընդունող: Շատ շատերից եմ լսել այդ տղամարդու ընդգծված սավոկային պահվածքի մասին:
Նա դիտմամբ հատուկ խառնաշփոթ է ստեղծում գործը ընդունելուց: Խաչաձև հարցեր է սկսում տալ:
Ես գործը դասավորել էի այն հերթականությամբ, ինչպես որ դեսպանատան կայքում գրված էր: Սակայն նա սկսեց խառը` տարբեր թղթեր պահանջել իմ փաստաթղթերի խուրձից` խառը հերթականությամբ:
Մի բան էլ մուննաթ եկավ, թե "Դուք հանդիպման չեք պատրաստվել: Ես ձեզ արդեն 30 վայրկյան սպասում եմ: Ինչու չեք սոսնձել նկարը? Ունեք դուք սոսինձ, բերել եք? Մենք էլ չունենք: Բա ինչ անենք?" Ինքը հարցը տալիս ինքը կատաղած պատասխանում էր:
Այդ ցինիկ ժպիտը, որ հանդիպել եմ միայն ռուսական չեկիստական աշխատակիցների մոտ, բացարձակապես չէր տեղավորվում եվրոպական երկրի` Ֆրանսիայի իմ պատկերացումների հետ:

Հետո նա ամբողջ փաթեթը տվեց երկու պատուհան այն կողմ գտնվող աշխատակցուհուն, որը իմ ամբողջ խրձից փնթփնթալով սկսեց հանել 'ավելորդ թղթերը', որոնք ի դեպ կային պահանջվող փաստաթղթերի ցանկում և մեզ հեռախոսով ասել էին որ դրանք էլ են անհրաժեշտ կցել գործերին:
Թե ինչ վերցրեց, ինչ թողեց այդ կինը, չիմացա: Բայց ջղայն ասաց, որ երեք օրից ժամը 4-ին գամ պատասխանի ետևից:

Պատասխան

Երեք օր անց, նշված ժամին դեսպանատան մոտ էի: Այնտեղ նույն այդ ժամին եկել էին նաև ամբողջ օրը անձնագրեր հանձնած քաղաքացիները: Մոտ մի 40 հոգի:
Նորանոր քաղաքացիների ժամանմանը զուգահեռ` մեր հերթը դարձավ քաոտիկ կլոր հայկական շրջան: Ֆրանսիացի ոստիկանը` խառը, 10-ական հոգի ներս թողեց հյուպատոսական բաժին: Կես ժամ անց մյուս 10 հոգին մտան: Ներսում ևս խառը հերթ է:

Վերջաբան

Ի դեպ եվրոպական երկրների քաղաքացիներից Հայաստանը վիզա չի պահանջում: Իսկ մենք հայերս այսքան ստորացուցիչ բազմաթիվ թղթեր ենք հավաքում: Աշխատավարձի չափի տեղեկանք, բանկային շարժ, սեփականության հիմքեր: Ինչու? Ում է պետք դա?

Ֆրանսիայի դեսպանը լավ կլինի կարդա և ուղղի գոնե դեսպանատան հետ կապված տեխնիկական, կայքի, աշխատակիցների որակի խնդիրները:

Իսկ դժոխք գաղութ-մետրոպոլիայի դռները միշտ լայնորեն բաց են հարյուր հազարավոր հայերի առաջ:

Մանկապարտեզներ վերացնող և վաճառող Հայաստան

Խնդրին մոտիկից առնչվեցի 2011-ից: Երբ տղաս պետք է գնար մեր մոտակա մանկապարտեզը:

Գիտեք քանի մանկապարտեզ է եղել և մնացել մեր երկրում?

1989 թվականին Հայաստանում գործում էր 1335 մսուր-մանկապարտեզ:

1996 թվականի տվյալներով մնացել էր 1037 մանկապարտեզ:

2003-ին այդ թիվը դարձել է 679:

2011-ին Երևանում նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների թիվը 161 էր, երեխաների ցուցակային թիվը 24669, իսկ աշխատողների թիվը` 4341:

Միայն Երևանի Կենտրոն և Արաբկիր շրջաններում փակվել է 67 մանկապարտեզ:
Իսկ Հայաստանի համայնքների 46 տոկոսը ընդհանրապես մանկապարտեզ չունեն:

Այդ մանկապարտեզները էժան գներով սեփականաշնորհվել են, վեր են ածվել դղյակների, մյուս մասը քանդվել է և նրանց տեղում բազմահարկ էլիտարներ են սարքել:

Երևանի նախկին ժամացույցի գործարանի մանկապարտեզի շենքը Աղբյուր Սերոբ փողոցում: Այսօր սեփականաշնորհված է և տրված վարձով: Ժամանակին այն 50.000 դոլարով էին վաճառում: 

Այգեստանի նախկին մանկապարտեզի շենքը: Այսօր սեփականացված է և ծառայում է մեկ ընտանիքին, հանրության փոխարեն: Իսկ կողքի այգում շներն են վազում, երեխաների փոխարեն

Արդեն գրել եմ նախկին մանկապարտեզների տեղում վեր խոյացած քարե էլիտար կույտերի մասին:

Համբարձումյան (նախկին Գայդառ) մանկապարտեզը քանդել և 'էլիտար' են սարքել:

Նախադպրոցական կրթության մասին օրենքի հոդված 30-ը`
"Պետական կամ համայնքային սեփականություն համարվող նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների շենքերը հասարակական կամ պետական կարիքների համար կարող են օտարվել միայն բացառիկ դեպքերում` օրենքով:"

Այսօր մանկապարտեզի օտարումը արգելված է օրենքով, սակայն մի քանի օրինակներ արդեն գիտենք, թե ինչ ձևերով են շրջանցում օրենքի արգելքը:

Դա տեղի ունեցավ Նալբանդյան փողոցի տխրահռչակ շինարարության դեպքում:

Դա թույլ չտվեցինք թիվ 26 մանկապարտեզի ծնողների և աշխատակիցների հերոսական ջանքերի շնորհիվ 2011-ին:

Օրենքի այս դրույթը այսօր ինչ-որ տեղ կասեցրել է մանկապարտեզների վաճառքը: 
Բայց հիմա էլ դպրոցներին են անցել թալանչիները, ավիրողները:

Ահա վերջին դպրոցաքանդության մի քանի օրինակ`

Մռավյանի դպրոցը 2012-ի հոկտեմբերին մինչև քանդելը

Աճառյանի դպրոցը 2014-ի մարտին մինչև քանդելը

Թե ինչպես վաճառվեց Աճառյանի դպրոցը նկարագրել էի այն ժամանակ:

Հիմա Աճառյանի դպրոցի մնացած պատերը ևս չկան: Շինարարները 'հանկարծակի' դա էլ են քանդել:

Շատերը տեղյակ չեն, որ 2002 թվականին առողջապահության նախարարությունը հաստատել է "Նախադպրոցական կազմակերպությունների սանիտարական նորմերը և կանոնները":

Կարդացեք, հիանալի նորմեր են: Շատ նման է Հ1-ով ցույց տրվող Հայաստանին:

Այնտեղ օրինակ դրույթ կա, որ մանկապարտեզները նախագծվում են 1, 2, 4, 6, 8, 12, 14 խմբերի համար` 25, 50, 95, 140, 190, 280 և 330 տեղից ոչ ավելի:
Եվ 6 նախադպրոցական խմբերի` 140 հոգու համար շինության մակերեսը պետք է լինի 572 ք.մ., իսկ 14 նախադպրոցական խմբերի համար` շինության մակերեսը 1430 ք.մ է:

Իսկ ընդհանուր մակերեսը` խաղահրապարկներով, դահլիճներով, տնտեսական և կոմունալ սենյակներով, շինության մակերեսներով` 1 երեխայի համար վաղ հասակի խմբերում 5 ք.մ. է, իսկ նախադպրոցական երեխաների համար` 7.5 ք.մ !!!

Սահմանված են լուսավորության, օդի ջերմաստիճանի նորմաները:
Պատկերացնում եք` վաղ հասակի խմբերում խաղալիքները պետք է օրական 2 անգամ լվանալ տաք ջրով, օճառով, և այլն:

Ով է պահպանում այս նորմերը?

ԱԺ նախորդ ընտրությունների ժամանակ Բելառուսից եկած դիտորդը զարմացել էր, թե ինչպես են Հայաստանում թույլ տալիս որ մանկապարտեզներում անցկացվեն քվեարկություններ` երեխաների խաղասենյակներում, ննջարաններում:
Հազարավոր մարդիկ ներս ու դուրս են անում մոտ 2 օր, և ընտրության ավարտի օրը, վաղ առավոտյան արդեն երեխաները գալիս են այստեղ` չմաքրած սենյակներ: Ցանկության դեպքում էլ չեն հասցնի մաքրել:

Սա ընտրատեղամասն է, թիվ 26 մանկապարտեզի երեխաների խաղասենյակում: Առավոտյան երեխաները պետք է այստեղ հատակին խաղան:

Մսուրի խումբը որպես ընտրատեղամաս, նույն տեղում

Տոտալ անտերության և թալանի վիճակ է: Հետո ասում եք Հայաստանը դառնում է թանգարան բաց երկնքի տակ: Թանգարանում երեխաներ չեն ապրում:

Հայաստանը նույնպես ունի Սահակաշվիլիի կարիքը

Վրացիների ձեռքբերումներից խրթնող հայրենակիցներիս կխնդրեմ շրջանցել և չկարդալ գրառումս:
Գնացեք Հ1, Շանթ, Արմենիա, Երկիր Մեդիա լսեք: Այնտեղի Հայաստանը հիասքանչ է, թեև իրականության հետ երբեք կապ չունի:

Բոլշևիկների կողմից առայսօր կառավարվող հայ հանրությունը` արդեն տասը տարի է, ինչ քննարկում է 4 հարևան երկրներից մեզ հետ համեմատաբար լավ հարաբերություններ ունեցող Վրացական հրաշքի արդյունքները:

Թե ինչ է արվել Հայաստանում այս 10 տարվա ընթացքում` լավ գիտենք: Իսկ Վրաստանում տեղի ունեցածը հաճախ Հայաստանում միտումնավոր խեղաթյուրվում է, սեփական 0-ությունը ծածկելու համար:

Սակայն, տարեկան մոտ 450.000 հայաստանցի հանգստանում է Վրաստանում` Թիֆլիսում, Բաթումում, Աջարիայի մյուս հանգստավայրերում: Նրանք անձամբ ականատեսն են դառնում ամեն տարի մի նոր ձեռք բերման, զարգացման, առաջընթացի:

Քիչ չեն նաև հայկական գործարարները, որոնք մասնաճյուղեր ունեն արդեն Վրաստանում: Քանի որ այնտեղ և հարկերն են ցածր, և տոկոսադրույքներն են ընդունելի և հարկայինն է խղճով, և արտաքին ներդրումներն են շատ:

Ինչու են հայ իշխանավորները, պաշտոնյաները, լրագրողները այսքան վախեցած վրացական փայլուն օրինակից? Նույն անցյալը ունեցող երկու հարևան ազգեր, անկախությունը ստանալուց ընդամենը 24 տարի անց` զարգացման տարբեր հարթություններում են:

Ընտրություններ

Վրաստանում ականատես եղանք, թե ինչպես գործող նախագահ Սահակաշվիլին ընտրություններում պարտվեց և հեռացավ երկրի քաղաքական դաշտից:
Հայաստանում երբեք դեռ չի եղել, որ ժողովուրդը ընտրությունների միջոցով իր կամքը թելադրի գործող որևէ նախագահին:
Մեզ մոտ դա չի ստացվել ոչ 96-ին, ոչ 98-ին, ոչ էլ առավել ևս հիմա:

Գաղութատիրոջ հետ հարաբերությունները

Վրաստանը ևս ունի գաղութատիրոջ կողմից նախագծած և իրեն ժառանգած տարածքային, ազգային խնդիրներ: Սահակաշվիլին կարողացավ Աջարիայում լուծել դրանցից մեկը` համեմատաբար խաղաղ ճանապարհով, անտեսելով ռուս էմիսարների` Լուժկովի և այլոց խառնակչությունները:
Սահակաշվիլին կարողացավ երկիրը ձերբազատել պարտադրված, երկիրը անընդհատ ստրկացնող խնդիրներից` Օսիայից և Աբխազիայից, և դրանք ի վերջո բարդել Ռուսաստանի վրա, որը ահռելի գումարներ է այսօր ծախսում այդ երկրների "անկախությունը" պահպանելու, բայց իրականում սեփական դեմքը փրկելու համար:

Ինչպիսին կլիներ Վրաստանը այսօր` չլուծված, տասնամյակներ արյունահոսող, երկիրը հետ ձգող այդ պրոբլեմների ներքո?
Ազատվելով այդ խնդիրներից` Վրաստանը ազատվեց նաև գաղութատիրոջ ուղղակի միջամտության հնարավորությունից:
Վրաստանը, ինչպես և Ադրբեջանը, սեփական տարածքից հանեցին ռուսական զորքերը, նախապատվությունը տալով բարիդրացիական հարաբերություններ կառուցելուն հարևանների հետ, հրաժարվելով գաղութարարի զորքով անմիջական հարևաններից անվերջ պատսպարվելուց:

Պետական ծառայողներ

Հայաստանի վիճակը այսօր շատ նման է Շևարդնաձեի իշխանության օրերին, երբ նա փորձում էր գոյություն չունեցող Սովետի մոտեցումներով` երկիր կառավարել:
Ռեակտիվ կառավարման հայկական ձևը սպառված է, երբ ինչ-որ մի բան պետք է պատահի, պետք է բողոքի ալիք բարձրանա, որ տեղից պատասխանատու մարմինները շարժվեն և սկսեն աշխատել և գործել: Լինի ցանկացած ոլորտ:

Չինովնիկների նշանակումը Հայաստանում կատարվում է միմիայն կուսակցական հավատարմության մոտեցումներով կամ կոալիցիոն բազառների արդյունքում, այլ ոչ թե պրոֆեսիոնալ ունակությունները հաշվի առնելով: Իսկ թե պաշտոնների եղած ճահճում հատուկենտ պրոֆեսիոնալները  մեկ տարի անց ինչ որակներ են ձեռք բերում, գիտենք` Հրայր Թովմասյանի կամ Վաչե Գաբրիյելյանի պարագայում:

Երիտասարդ կադրերը միայն բազեյի ճամբարականներն են, կամ ՀՀԿ կուսակցության սրի տակով անցած հլու կարիերիստները:


Գողական աշխարհ

Վրաստանի դպրոցներում գողական 'սխոդկաներ' էին անց կացվում, նրանք ազատ ելումուտ էին անում երկրով մեկ: Սահակաշվիլին դրեց դրա վերջը:

Հայերը այսօր լսում և կարդում են` թե ինչպես են Հայաստանում տեղի ունենում հանցավոր աշխարհի հավաքներ, և ինչպես է ոստիկանությունը անատամ արձագանքում դրանց անցկացման փաստին:


Ոստիկանություն

Սահակաշվիլին 85.000 աշխատակից ունեցող ներքին գործերի համակարգից հեռացրեց 75.000-ը: Նա մեկ օրում աշխատանքից հեռացրեց  14.000 ճանապարհային ոստիկաններին: Փոխարինեց նորերով:

Ոստիկանական բաժանմունքների պատերը դարձրեց ապակեպատ, թափանցիկ: Ոստիկանության բաժինները բացվեցին գողերի հին դղյակներում կամ պետականացված օբյեկտներում:
Արդյունքում, այսօր Վրաստանի բնակչության 87 %-ը հավատում է ոստիկանությանը, զիջելով այդ ցուցանիշը միայն վրաց եկեղեցուն:
Հայ գրանտակեր ոստիկանների մասին խոսելն անգամ ավելորդ է:


Նախարարություններ

Վրաստանում 18 նախարարությունից մնացել է ընդամենը 13-ը: Իսկ Հայաստանում ինչպես են պաշտոնյաների համար բացվում նորանոր նախարարություններ` չթվարկենք:

Վրաստանում 52 պետական գերատեսչությունից մնացել է 34-ը:

Պետական ապարատի 40%-ը կրճատվել է:

1000 լիցենզավորվող գործունեություններից մնացել է ընդամենը 140-ը:

Առողջապահության ոլորտում անապահովների համար ներմուծվեց անվճար բժշկական ապահովագրություն, ի տարբերություն Հայաստանի, որտեղ միայն պետական հավատարիմ ապարատն է ապահովագրվում, ոչ թե անապահով խավը:

Վրաստանում ամրագրված է դրույթ, ըստ որի նոր հարկատեսակ ներմուծելու համար պետք է հանրաքվե անց կացվի: 

22 հարկերից մնացել է ընդամենը 6 հարկատեսակ, իսկ 2012-ից արդեն 4-ը (!!!):

Օդի փող, գույքահարկ, եկամտային հարկ, պարտադիր կենսաթոշակային, հողի հարկ, տեղական բազմաթիվ տուրքերը անծանոթ չեն հայ քաղաքացուն, որը կեղեքվում է օրեցօր բարձրացող գներից:

Վրաստանը` բիզնես վարելու հնարավորությամբ 150-րդ տեղից հասավ 11-րդ տեղ:

Վաղամեռիկ Բենդուկիձեի օրոք 4000 պետական օբյեկտ սեփականաշնորհվեց, 2004-2009 թվականների ներդրումների չափը 6.5 մլրդ $ էր: ՀՆԱ-ի 30%-ը ներդրումներն էին և սեփականաշնորհումից ստացված գումարները:
Թե ինչ եղավ Հայաստանի առ այսօր թալանված, կոպեկներով սեփականաշնորհված և առայսօր չաշխատող հարստության հետ գիտեք բոլորդ:

Սահակաշվիլին լավ կլիներ գար Հայաստան` այստեղ էլ կարգուկանոն հաստատեր, իր փորձը ներդներ մեռնող երկրի մեռած տնտեսության և պետական քանդված մեքենան նորոգելու համար:

Երկրորդ անգամ հավաքակայանում

Արդեն գրել եմ, թե ինչպես հայտնվեցի առաջին անգամ Չարբախի հավաքակայանում, ինչպես այնտեղից տեղափոխվեցի Արտաշատի զորամաս:

Արտաշատի զորամասից 1997 թ. դեկտեմբերի 8-ին մեզ նորից տեղափոխեցին զինվորական հավաքակայան: Երկրորդ անգամ: Ինչու?

Ծանոթացնեմ խնդրի նախապատմությանը:

Երևանի պետական համալսարանը և Պոլիտեխնիկը 1995-ին դեռ ունեին զինվորական ամբիոններ:

Ուսումնական վերջին սեմեստրի ընթացքում, այսինքն փետրվար-հունիս ամիսներին, ամեն օր, ԵՊՀ ավարտական կուրսի ուսանող-տղաները հաճախում էին ռազմական ամբիոն, Նորքի 5-րդ զանգվածում, ռազմական ինստիտուտի ուսումնական կենտրոն:

ԵՊՀ տարբեր ֆակուլտետները կցված էին տարբեր ռազմական մասնագիտություններին: Օրինակ մաթեմատիկայի և ծրագրավորման ֆակուլտետ ավարտողները սովորում էին ռադիոռելեային կապ, աշխարհագետները` քարտեզագրող էին դառնում, իրավաբանները զամպոլիտներ և այլն:

Ամբիոնի դասերի վերջում, երկամսյա հավաք էր` Քանաքեռի կապի զորամասում:
Այնտեղ մենք մնում էինք գիշեր-ցերեկ, ու նորից գորնական պարապմունքներ էին, նախապատրաստվում էինք պետական ավարտական, սպայական քննություններին:

Քանաքեռի զորամասում մենք տվեցինք զինվորական երդում, հանձնեցինք ավարտական պետական քննություններ, որի պետական ավարտական հանձնաժողովը գլխավորում էր ՊՆ կապի զորքերի պետ` Արթուր Փափազյանը:

Արդյունքում, 1995 թ. հուլիս-օգոստոս ամիսներին` երկամսյա հավաքներ անցած, ավարտական քնննությունները հաջող հանձնած ուսանողները հրամանագրվեցին` սպայական կոչման շնորհմանը, հրամանների նախագծերը ուղարկվեցին Պաշտպանության նախարարություն, Փափազյանի ստորագրությամբ:

1995 աշնանը, այն ուսանողները, ովքեր տարկետման իրավունք արդեն չունեին, սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին զորակոչվեցին բանակ, երկու տարով, որպես սպա, դասակի հրամանատարներ:

Իսկ մենք, ով 1995-97 թթ.-երին դեռ սովորում էինք ասպիրանտուրայում և մագիստրատուրայում, ունեինք ուսման տարկետման իրավունք մինչև 1997 թվականի հոկտեմբերի վերջը: Եվ օրինական հիմքով բանակ չէինք զորակոչվել:

Սակայն, 1997 թվականի, նոյեմբերի 12-ին, ՀՀ ՊՆ գլխավոր շտաբի պետ Միքայել Հարությունյանը հրաման է արձակում, որ տարկետման իրավունքը կորցրած բոլոր զինակոչիկներին զորակոչել որպես զինվոր: Այս հիմար հրամանի տակ ընկանք նաև մենք, արդեն մագիստրատուրան և ասպիրանտուրան ավարտած մագիստրոսները և գիտության թեկնածուները, ովքեր 8 ամիս ռազմական ամբիոններ ավարտելուց հետո զինվոր էին զորակոչվում:

Երևանի Կենտրոն շրջանի` զինվորական կոմիսար Ուլիխանյանին և բաժնի պետ Բաղրամյանին, ով ի դեպ մարշալ Բաղրամյանի թոռն էր, դա չէր հետաքրքրում:
Նրանք կատարողն էին վերևից իջեցված հրամանի: 

Երևանի Կենտրոն շրջանի զինվորական կոմիսարիատը այսօր

Այսպես ես հայտնվեցի առաջին անգամ սբոռնի պունկտում, հետո Արտաշատում:

Այս պատմությունից բարձրացած աղմուկը ստիպել էր, որ ՊՆ վերնախավը որոշ շտկումներ մտցնի իր աղաղակող կատարած սխալում:

Նրանք որոշել էին այդ բոլոր 44 տղաներին հավաքել մի զորամասում, անց կացնել 6 ամսյա դասընթաց, և որպես դասակի հրամանատարներ ուղարկել այլ զորամասեր: Իսկ դասակի հրամանատարը արդեն սպայական աշխատանք էր: Թեև առանց աշխատավարձի:

Հավաքակայանում մեզ էր սպասում Արմավիրի զորամասի հրամանատար Մուրադ Կիրակոսյանը:

 Նա եկել էր, որպեսզի այդ 44 տղաներին տեղափոխի Արմավիրի ուսումնական բրիգադ:

- Ուր են իմ տղերքը? Շարժվեցինք, ավտոբուսները մոտեցրեք:

Հիմա էլ դեպի Արմավիր: Բայց դա արդեն մյուս անգամ կնկարագրեմ:

Արտաշատի զորամաս: Առաջին տպավորություններս

Նախորդ անգամ նկարագրել էի սբոռնի պունկտում (հատուկ չեմ շեշտում զինվորական հավաքակայան, որովհետև դա սբոռնի պունկտ է ամեն ինչով) հայտնվելու դրվագները:
Գիշերը երեքին, երբ ՊԱԶ-իկով հասանք զորամաս, զինվորները արդեն քնած էին: Հիշեցնեմ, որ խոսքը 1997 թվ. նոյեմբերի 13ի մասին է:

Արտաշատի զորամասի մեր 2-րդ վաշտը ամենախիստն էր, քանի որ և վաշտի ավագը` Կարենը և հրամանատարը` Ջամբոն, Արցախյան պատերազմի ամենաթեժ կետերում էին եղել, վիրավորվել էին, և զգացվում էր հետագայում, որ ի սրտե մտահոգ են կարգուկանոնի և որակի համար:
Ամենակարևորը` նրանք մտահոգ էին զինվորի համար: Ինչը ես հետագայում չհանդիպեցի  Արմավիրի բրիգադի մեր շատ հրամանատարների մոտ:

Զինկոմիսարիատների պարկետային փոխգնդապետերից և մայորներից հետո, այստեղի սպաները այլ որակի էին: Դա զգացվեց հենց առաջին վայրկյաններից: Նրանք ընդունեցին մեզ ինչպես հարազատներին:
Անմիջապես պահեստից մեզ տվեցին նոր զինվորական հանդերձանք, բոլորս գնացինք բաղնիք:
ժամանածների մազերը պետք է շատ կարճ կտրվեին, թեև արդեն ուշ ժամ էր:
Հին ծառայողները իրենք կտրեցին մեր մազերը և յուրաքանչյուրը նորակոչիկ հավաքեց իր կտրված մազերը:
Կային տղաներ, որոնք հրաժարվեցին դա անել, "Իսկ ով պետք է դա անի քո տեղը?"  հարցից հետո, տեղի տվեցին:

Մեր քաղաքացիական հագուստները, ձեռքի ժամացույցները, մատանիները  և այլ թանկարժեք իրերը ավագ Կարենը հավաքեց, առանձնացրեց պահարանում, որպեսզի առաջին հնարավորության դեպքում փոխանցի մեր բարեկամներին:
Կարենը և ավագ զինվորները բոլորիս հետ խոսեցին, ով ով է, որտեղից է և ինչով է զբաղվել: Երբ իմացավ, որ 20 օր դեռ չկա, որ ամուսնացել եմ և ապօրինի բերել են բանակ, ասաց, որ գիշերները ինձ կթողնի որ գնամ տուն, որպեսզի մեղրամիսը այստեղ զորամասում տղաների հետ չանցնի: Կատակ էր իհարկե, բայց մարդկային:

Կարենը կռվել էր իմ հայրենի Սառցաշեն-Բուզլուխում: Գիտեր այնտեղի տեղանքը, մեր գյուղի կռվող տղաներին, տեղանունները: Հենց սկզբից ես հարգանքով լցվեցի նրա նկատմամբ: Որքան հիանալի կլիներ, որ հայկական բանակի սպաները և ենթասպաները այսպիսին լինեին: Կարենի պես:

Թեև նոյեմբերի 13ն էր, բայց արդեն բավականին ցուրտ էր: Դեռ ձմեռային հանդերձանքին անցնելու միասնական հրաման ՊՆ-ից չէր եղել, դա պետք է լիներ դեկտեմբերի առաջին տասնօրյակում:
Իսկ սա նշանակում էր, որ մեր հագուստը, անկողնային պարագաները բարակ էին, ամառային: Նորակոչիկներին սակայն տվեցին ծածկոցներ, որ չմրսեն միակ բարակ սավանով ծածկվելուց:

Սենյակը, ուր զինվորները քնում էին, իդեալական մաքուր էր: Կար հեռուստացույց, ամեն մահճակալի կողքը իր փոքրիկ պահարանը, որտեղ դրվում էին սանր, սափրվելու պարագաներ, ատամի խոզանակ, պոդշիվներ և այլն:

Առավոտյան ժամը 6.00-ին "վեր կաց" հրամանն էր: Ֆիզիկական նախապատրաստությունից հետո` վազք, մարզանք, լվացվել, հետո առավոտյան ճաշարանի ժամ:
Շատերը սկզբում չէին ուտում անսովոր զինվորական ուտելիքը` 20 գ կարագը, պանրի փոքրիկ կտորը, 1/3 բոքոն հացը և ալյումինե բաժակով թեյը: Ցերեկը տապակած կաղամբ էր, ապուր, կամ կարտոֆիլի շիլա, երեկոյան ինչ-որ փլավ, թեյ:
Կանցնի քիչ ժամանակ և նորակոչիկները կընտելանան այդ ուտելիքին` "Ես սոխ չեմ ուտում, կանաչի չեմ ուտում, սև հաց չեմ ուտում"  քաղաքացիական կյանքի կայֆերը ստեղ չէին անցնում:
Չծառայածները մինչև կյանքի վերջ դեռ տառապում են այդ չեմ-ուտումներով: Զինվորը ամեն ինչ ուտում է:

Առաջին օրվանից զգացվեց մի դրվածք, այն է` հին զորացրվող զինվորների հանդեպ կար ինչ-որ հիացմունքի և պաշտամունքի, հարգանքի հասնող վերաբերմունք: Եվ սպաների և զինվորների կողմից: Նորակոչիկները ունեին նաև խանդի զգացմունք. չէ որ նրանք նոր են եկել, իսկ սրանք արդեն շուտով տուն են գնում.....

Ամենաանսովորը` երկարաճիտ սապոգներն էին իրենց պորտյանկեքով: Պետք էր դեռ սովորել, թե ինչպես ոտքը փաթաթել դրանց մեջ, որպեսզի սխալ ծալքերը քայլելուց չվնասեն ոտքը:
Սխալ կապողները ուղղակի մի քանի օրից քայլել չէին կարողանում: Ոտքերը անասելի հարվում էին:

Վաշտի ավագը` Կարենը, ի սկզբանե բոլորին հայտարարեց, որ "գողական օրենքներ այստեղ չկան և չեն լինելու: Որևիցե մեկի ծնողը հանկարծ չգա և իրեն հացի չկանչի": Քանի որ, ինչպես ինքը ասաց, "երբ հայերը մեկի հետ հաց են կիսում, ապա ակնկալում են թե ամեն ինչ արդեն կարելի և թույլատրելի է: Բոլորը պետք է կատարեն հրամանները և իրենց պարտականությունները":
Ամենահամառներին նա անձամբ էր տանում զորամասի զուգարան: Ինքը մաքրում էր բահով այն և մեկնում բահը նորակոչիկին: Վայ չլսողին ...... Վայ:

Հարաբերությունները նորմալ էին: Չկային կռիվներ և ահաբեկում, ինչը հետագայում տեսա, որ կար Արմավիրի զորամասում: Դրա մասին դեռ կգրեմ հետո: Սար ու ձոր էին այս երկու զորամասերը:

Երգերի ուսուցում, կանոնակարգերի բացատրում, քայլել, փորձի փոխանակում, թե ինչպես պետք է ծառայել, որ և քեզ հեշտ լինի և մյուսներին:
18 տարեկան քյավառցի, կիրովականցի սերժանտները բացատրում էին, մեզ` բարձրագույն ավարտած, որոշներս` գիտության թեկնածուներ, ամուսնացած, սպայի քննությունները հանձնած, 6 ամիս զինվորական ամբիոն հաճախած և ավարտած, երկամսյա զորահավաք անցածներիս հանրահայտ բաներ, որ ոչ միայն գիտեինք այլ ամաչում էին ուղղակի, որ իրենց սխալներն էինք մատնանշում: Քանի որ այդ կապի սարքավորումները, որ պետք է անցնեինք` մեզ արդեն հայտնի էին:

Այդ ամենը ես գիտեի: Դեռ մի քանի ամիս առաջ, պետական համալասարանի զինվորական ամբիոնում, և Քանաքեռի երկամսյա հավաքում դա անցել էինք, էլ չասած դպրոցի ՆԶՊ դասերի ժամանակ ստացած գիտելիքները:

Զորամասի հրամանատարը երբ իմացավ մեր սպաների, որպես զինվոր զորակոչելու պատմությունը -  չհավատաց: Իրոք անկարելի էր պատկերացնել այդ կարգի ապօրինություն: Սակայն փաստաթղթղերի հետ ծանոթանալուց հետո, նա առանձին բոլորիս հետ խոսեց: Եվ ասաց, որ կկապնվի ՊՆ ղեկավարների հետ, պարզելու եղելությունը:
Երևի նրա միջամտությունն էր, որ դեկտեմբերի 8-ին, մենք մեր սիրելի Արտաշատի զորամասից նորից հայտնվեցինք Չարբախի հավաքակայանում, երկրորդ անգամ: Այնտեղ էին բերվել տարբեր զորամասերից այդ 44 սպաները, որոնց պետք է ուղարկեին Արմավիրի ուսումնական բրիգադ:
Դա կնկարագրեմ հաջորդ անգամ:

Մենք հեռացանք մեր սիրելի դարձած Արտաշատի փոքրիկ կապի գումարտակից: Դեպի մեծ` մի քանի հազարանոց Արմավիրի ուսումնական բրիգադ:

Բանակ. Չարբախի հավաքակայան

Դուք եղել եք երբևէ ռազմական հավաքակայանում? Սբոռնի պունկտում, ինչպես ասում են հայերը:
Մարդ կա կյանքում մեկ անգամ էլ չի եղել այնտեղ, իսկ ես երկու անգամ եմ եղել այնտեղ: Ոնց? Դե լսեք:

Ես գրել եմ արդեն, թե ինչպես 44 սպաներիս անսպասելի - մեկ գիշերվա մեջ, 37 թվականի հանկարծակի աքսորների պես, առավոտ լույսով, առանց ծանուցագրի, տարան հայկական բանակ: Որպես զինվորներ:

Մեծն Սպարապետը, ով ՊՆ նախարար էր այդ տարիներին, հայոց բանակի շտաբի պետ Միքայել Հարությունյանը, ԱԺ պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ Վահան Հովհաննիսյանը - բոլորը տեղեկացված էին ապօրինության մասին: Ու լռում էին: Որովհետև մասնակից էին այդ ամենին:
Հրամանը արձակվել էր գիշերը և ի կատար ածվել նույն առավոտյան:

Հիմնավորում էին թե փող չկա բյուջեում, որպեսզի մեզ սպայական աշխատավարձ տան, կացարանով ապահովեն, այդ պատճառով էլ զինվոր են զորակոչում:

Հավաքակայանում մենք անցանք բուժզննում ասածը:

Արյունը նորակոչիկներից ընդունում էին հետևյալ կերպ: Հասարակ` սովետական ճաշարանների, Общепит ափսեների մակերեսը ֆլոմաստերով տրոհել էին 8 մասի, համարակալել դրանք, և մեր մատից արյունը քսում էին ութ հատվածներից որևէ մեկի վրա: Որպեսզի հետազոտեն:

Հետո մեջքից մեզ սրսկեցին: Տղաները պնդում էին, որ դա հայտնի բոռով թեյի փոխարեն է հիմա արվում: Դե հասկացաք: Որ մի կես տարի որևէ այլ բանի մասին չմտածենք: (no sex)

Բայց ամենազավեշտալին "համահայկական ձեռք գցող" սեռավարակաբան բժիշկն էր: Բոլոր նորակոչիկները մերկ կանգնում էին կողք կողքի, իսկ այդ բժիշկը հերթով մոտենում էր տղաներին և շոշափում էր յուրաքանչյուր զինվորի եղած-չեղածը: Հատ-հատ:
Ես ճիշտն ասած այդ պահին Օսվենցիմը պատկերացրեցի: Ինչ-որ մի բան նման էր:

Իսկ ներսում` սպասասրահում մի խառնաշփոթ կերուխում էր:
Բոլոր նորակոչիկները իրենց ճանապարհի տուլիկները փռել էին սեղաններին:
Ոչխարի պանրի, խորովածի, քյաբաբի, քյուֆթայի, խաշլամայի, թթվի, հացի, տարատեսակ մրգերի, հյութերի շշերի, լավաշի բազմություն: Մի խոսքով էս ամենը միևնույնն է զորամաս չէին թույլ տալու տանել և ինչ ուտեին ուտեին: Մնացածը շուտով պետք է թափվեր: Տղաները ասում էին. "Կերեք, մեկա էսա թողնելու ենք գնանք:"

Ժամանակ առ ժամանակ ներս էր մտնում մի ենթասպա ու անուններն էր կարդում` հաջորդ ավտոբուսով գնացողների:

Իմ ձեռքին կար պապիկիս նվեր ոսկեզոծ ժամացույցը, որը 5-րդ դասարանից ձեռքիս էր, չէի հասցրել հանել ձեռքիցս, այնքան անսպասելի տնից ինձ տարան տականքները:
Ժամացույցս տվեցի հավաքակայանում ծառայող տղաներից մեկին, նա փոխանցեց դրսում սպասող ծնողներիս, հետ բերելով մի պատառիկ նամակ, որ ստացել են իրը:

"Ամենաբախտավորները", ով մի քիչ կյաժ էր, ու ռուսերեն գիտեր` ընկնում էին սահմանապահ  ռուսական զորամասեր: Տղերքը շատ ուրախ էին, քանի որ կարգուկանոնը այնտեղ անհամեմատելի էր հայկական զորամասերի հետ, և ծառայության ժամկետն էլ էր կարճ` ընդամենը մեկ տարի, մեր երկուսի փոխարեն: 

Վերջապես կարդացին և մեր անունը: Ասացին գնում եք Արտաշատի կապի գումարտակ:

Նստեցինք մեր դեղին ՊԱԶ-իկը և ուղևորվեցինք դեպի անհայտություն:
Որի մասին կգրեմ մյուս անգամ:

Նոյեմբերի 13-ին մեզ հավաքակայանից տարել էին Արտաշատ, բայց քանի որ մեր ծանոթ-բարեկամները աղմուկ էին բարձրացրել` կատարված անօրինականության մասին, ապա

բանակային տիրակալները որոշել էին մի փոքր շտկում անել, մեզ` տարբեր զորամասերով սփռված 44 նախկին սպաներին, իսկ այսօր արդեն զինվորներին, հավաքել մի զորամասում:

Այդ պատճառով, 1997 թ. դեկտեմբերի 8-ին մենք նորից հայտնվեցինք Չարբախի հավաքակայանում, որպեսզի բոլորիս տեղափոխեն Արմավիրի ուսումնական բրիգադ:

Գնդապետ Մուրադ Կիրակոսյանը անձամբ եկել էր հավաքակայան, որպեսզի ուղեկցի Արմավիրի զորամաս, ուր ինքը բրիգադի հրամանատարն էր:

Բայց դա հետո կնկարագրեմ: